Zasady ustalania regulaminu wynagradzania oraz regulaminu nagród i premiowania K 26/15
2 października 2018 r. o godz. 13.00 Trybunał Konstytucyjny ogłosił wyrok w sprawie wniosku Prezydenta Konfederacji Lewiatan dotyczącego zasad ustalania regulaminu wynagradzania, nagród lub premiowania.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 772 § 4 zdanie drugie ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy w związku z art. 30 ust. 5 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych jest zgodny z:
a) art. 20 w związku z art. 22 oraz art. 59 ust. 2 Konstytucji,
b) art. 4 Konwencji (nr 98) dotyczącej stosowania zasad prawa organizowania się i rokowań zbiorowych, przyjętej w Genewie dnia 1 lipca 1949 r.,
c) art. 6 pkt 2 Europejskiej Karty Społecznej, sporządzonej w Turynie dnia 18 października 1961 r.
W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie.
Orzeczenie zapadło jednogłośnie.
Podstawą zarzutów niezgodności art. 772 § 4 zdanie drugie kodeksu pracy (dalej: k.p.) w związku z art. 30 ust. 5 ustawy o związkach zawodowych (dalej: u.z.z.) z art. 20 w związku z art. 22, art. 59 ust. 2 Konstytucji oraz art. 4 Konwencji (nr 98) i art. 6 pkt 2 Europejskiej Karty Społecznej, jest przyjęcie, że pracodawca, o którym mowa w art. 772 § 1 i 12 k.p., ma „bezwzględny” obowiązek ustalenia regulaminu wynagradzania także w przypadku, gdy proponowane rozwiązania spotykają się z negatywnym stanowiskiem jedynej organizacji związkowej działającej u niego lub wspólnym negatywnym stanowiskiem organizacji związkowych albo organizacji związkowych reprezentatywnych w rozumieniu art. 24125a k.p. Innymi słowy, wymieniony pracodawca może zrealizować swój ustawowy obowiązek jedynie poprzez porozumienie z organizacjami związkowymi. To z kolei, w ocenie wnioskodawcy, oznaczało: nałożenie na pracodawcę obowiązku niemożliwego do spełnienia, w przypadku negatywnego stanowiska organizacji związkowych; złamanie zasady dobrowolności rokowań, gdyż jedna ze stron (pracodawca) jest zmuszona osiągnąć porozumienie; niedopuszczalne ograniczenie wolności działalności gospodarczej z uwagi na niemożność samodzielnego ustalania przez pracodawcę regulaminu wynagradzania w przypadku braku zgody organizacji związkowych. Trybunał nie podzielił przekonania o istnieniu takiego bezwzględnego obowiązku i przypomniał, że sam regulamin wynagradzania ma charakter subsydiarny i tymczasowy i nie powinien zastępować układów zbiorowych pracy.
Druga grupa zarzutów wnioskodawcy dotyczyła niezgodności art. 772 § 4 zdania drugiego k.p. w związku z art. 30 ust. 5 u.z.z. z art. 2, art. 20 w związku z art. 22, art. 32 ust. 1, art. 59 ust. 2, Konstytucji oraz art. 4 Konwencji nr 98 i art. 6 pkt 2 EKS koncentrowała się na – wynikającym, zdaniem wnioskodawcy, z zaskarżonych przepisów – braku możliwości „jednostronnego uchylenia” lub „zmiany” regulaminu wynagradzania przez pracodawcę. Trybunał, w swojej utrwalonej linii orzeczniczej, przyjął, że jego kognicja obejmuje też treść normatywną nadaną przepisom prawa w praktyce stosowania, w związku z czym warunkiem merytorycznego ustosunkowania się do tej części wniosku było wykazanie, że określone rozumienie tych przepisów utrwaliło się w praktyce stosowania. Trybunał stwierdził jednak, że takiej cechy nie ma niemożność wypowiedzenia regulaminu wynagradzania, a przekonanie o tym, że jest inaczej, to jedynie interpretacja wnioskodawcy. Trybunał uznał, że w tym przypadku ma do czynienia raczej z luką prawną i zaniechaniem prawodawczym, które wykracza poza kognicję Trybunału ograniczoną do istniejących w systemie prawnym przepisów i aktów normatywnych, wobec czego Trybunał umorzył postępowanie w zakresie zarzutu związanego z niemożnością jednostronnego uchylenia lub zmiany regulaminu przez pracodawcę.
Trybunał zwrócił uwagę, że na tle stosowania zaskarżonego unormowania zachodzą rozbieżności odnośnie do tego, czy pracodawca może jednostronnie wypowiedzieć regulamin wynagradzania, uzgodniony uprzednio z organizacją związkową lub organizacjami związkowymi działającymi u tego pracodawcy. Ponieważ jednoznaczność unormowania w tym zakresie wykluczyłaby wątpliwości co do zgodności zaskarżonej regulacji z wzorcami przywołanymi w niniejszej sprawie, Trybunał postanowił przedstawić Sejmowi i Senatowi Rzeczypospolitej Polskiej uwagi dotyczące celowości podjęcia działań zmierzających do uregulowania tych kwestii.
Przewodniczącym składu orzekającego był sędzia TK Stanisław Rymar a sprawozdawcą sędzia TK Justyn Piskorski.