Komunikat po Drukuj

Postępowanie upadłościowe - zwolnienie z opłaty sądowej. P 11/10

Kwestionowany przepis w zakresie, w jakim dotyczy dłużników będących spółkami z ograniczoną odpowiedzialnością, jest niezgodny z konstytucją.

15 maja 2012 r. o godz. 13.00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał pytanie prawne Sądu Okręgowego we Wrocławiu X Wydział Gospodarczy dotyczący postępowania upadłościowego (zwolnienie z opłaty sądowej).

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze w zakresie, w jakim dotyczy dłużników będących spółkami z ograniczoną odpowiedzialnością, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji. W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.

Trybunał stwierdził, że w art. 32 ust. 1 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze  ustawodawca ograniczył w sposób arbitralny prawo do sądu w pewnych sytuacjach, znosząc możliwość uzyskania zwolnienia dłużnika - wnioskodawcy od opłaty sądowej od wniosku o ogłoszenie upadłości.Zakwestionowany przepis ustawy "zmusza sąd upadłościowy do zwrotu nieopłaconego wniosku dłużnika o ogłoszenie upadłości bez merytorycznego rozpatrzenia (art. 28 ust. 1 prawa upadłościowego i naprawczego), nawet gdyby sąd ten dostrzegał oczywistą zasadność takiego wniosku. Oznacza to, że chociaż droga sądowa w omawianym postępowaniu jest formalnie otwarta dla każdego, a podjęcie postępowania nawet nakazane (art. 21 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze), to podmioty znajdujące się w warunkach wskazanych w art. 103 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych nie mogą zrealizować swego prawa (i obowiązku jednocześnie)".

Zdaniem Trybunału, przyczyny z powodu których dłużnik - wnioskodawca ubiega się o zwolnienie z kosztów sądowych mogą być bardzo różne, począwszy od takich, które można by ocenić jako zawinione po stronie dłużnika - wnioskodawcy, aż do takich, które mogą być w zasadniczym stopniu niezależne od dłużnika.Rolą ustawodawcy jest określić rodzaje przesłanek, którymi należy się kierować przy zwolnieniu dłużnika - wnioskodawcy od opłat sądowych.Jednakże, każda sytuacja dłużników jest dalece zróżnicowana; ustawodawca nie powinien wszystkich tych sytuacji oceniać tak samo, przypisując niejako "winę" wszystkim dłużnikom. Trybunał podzielił pogląd sądu pytającego, że to sąd powinien rozstrzygać "na podstawie jasnych i obiektywnych kryteriów, czy dany podmiot zasługuje na zwolnienie z obowiązku ponoszenia kosztów sądowych". Trybunał podkreślił, że o zwolnieniu od opłat sądowych dłużnika - wnioskodawcy, powinien rozstrzygać w konkretnej sprawie sąd z uwzględnieniem przesłanek określonych przez ustawę, z uwzględnieniem fundamentalnej roli prawa do sądu w społeczeństwie demokratycznym (co akcentuje również sąd pytający), ale także z uwzględnieniem ryzyka, które w oczywisty sposób obciąża każdego, który realizuje przedsięwzięcie gospodarcze.

Skutki wyroku. Trybunał orzekł o niezgodności z konstytucją, zakwestionowanego art. 32 ust. 1 ustawy, w zakresie dotyczącym dłużników będących spółkami z ograniczoną odpowiedzialnością. Stan faktyczny sprawy toczącej się przed sądem pytającym, w związku z którą sąd przedstawił Trybunałowi pytanie prawne, wiąże się z sytuacją prawną spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, będącą dłużnikiem - wnioskodawcą w rozumieniu ustawy.

Trybunał postanowił umorzyć postępowanie w pozostałym zakresie, dotyczącym innych podmiotów będących dłużnikami w rozumieniu ustawy, ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.

Niniejszy wyrok o charakterze zakresowym nie zmienia brzmienia przepisu art. 32 ust. 1 ustawy.

Trybunał zwrócił uwagę, że w rezultacie niniejszego, zakresowego wyroku nie zostało usunięte ryzyko niekonstytucyjności art. 32 ust. 1 ustawy w zakresie dotyczącym pozostałych podmiotów będących dłużnikami, którzy, zgodnie z ustawą, są zobowiązani do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości i ubiegają się o zwolnienie od kosztów sądowych.

Wskazane wyżej skutki wyroku wymagają niezwłocznej interwencji ustawodawcy, który, jeśli zdecyduje się na odrębne od zasad ogólnych, wynikających z ustawy o kosztach, uregulowanie zwolnienia od kosztów sądowych dłużnika w postępowaniu upadłościowym, winien to uczynić z uwzględnieniem wymogów konstytucyjnych.

Rozprawie przewodniczył sędzia TK Wojciech Hermeliński, sprawozdawcą był sędzia TK Adam Jamróz.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja  podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw