Komunikat po Drukuj

Uchylenie ubezwłasnowolnienia K 28/05

Nie przyznanie osobie ubezwłasnowolnionej uprawnienia do zgłoszenia wniosku o wszczęcie postępowania o uchylenie lub zmianę ubezwłasnowolnienia, jest niezgodne z Konstytucją.

7 marca 2007 r. o godz. 10.00 Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie rozpoznał wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczący uchylenia ubezwłasnowolnienia.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 559 w związku z art. 545 § 1 i 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego w zakresie, w jakim nie przyznaje osobie ubezwłasnowolnionej uprawnienia do zgłoszenia wniosku o wszczęcie postępowania o uchylenie lub zmianę ubezwłasnowolnienia, jest niezgodny z art. 30 i art. 31 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że kwestionowane przepisy ograniczają prawa do wolności osoby ubezwłasnowolnionej, nie jest to ani usprawiedliwione, ani też konieczne. Ponadto kwestionowane przepisy naruszają godność. W obecnym stanie prawnym osoba ubezwłasnowolniona nie miała prawa inicjowania postępowania w sprawie o uchylenie lub zmianę ubezwłasnowolnienia, ale równocześnie uznawało się ją za wystarczająco kompetentną do samodzielnego działania na późniejszym etapie postępowania - do zaskarżania postanowień wydanych w tym postępowaniu. Zakładając, że umożliwienie samodzielnego działania procesowego jest wynikiem faktycznego stanu psychicznego czy umysłowego, to należałoby osobie zainteresowanej dać możliwość wykonywania "łatwiejszych" czynności procesowych - wszczynanie postępowania, a nie "trudniejszych" - zaskarżanie postanowień wydanych w jego wyniku. "Podmiotowość" osoby ubezwłasnowolnionej jest realizowana w pełni dopiero na etapie zaskarżania postanowienia w przedmiocie zmiany lub uchylenia ubezwłasnowolnienia, a wcześniej osoba ta jest tylko biernym "przedmiotem" wniosku i decyzji o wszczęciu postępowania, mimo, że jej status materialno-prawny w obu sytuacjach jest identyczny, a taki sam może być także stopień jej faktycznego rozeznania i świadomości.

Badania przeprowadzone zarówno przez Departament Sądów Powszechnych Ministerstwa Sprawiedliwości oraz warszawską Klinikę Prawa we współpracy z Polskim Stowarzyszeniem na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym wskazują, że nieprawidłowości praktyki sądowej są raczej regułą, a nie wyjątkiem. Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że sądy stosujące prawo i rozstrzygające w kwestii uchylenia lub zmian ubezwłasnowolnienia wskutek wnoszonych przez osoby ubezwłasnowolnione wniosków powinny brać pod uwagę zapadły w dniu dzisiejszym wyrok począwszy od dnia opublikowania sentencji tego orzeczenia w Dzienniku Ustaw.

Rozprawie przewodniczył prezes TK Jerzy Stępień, a sprawozdawcą był sędzia TK Wojciech Hermeliński.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.