Oskarżyciel posiłkowy - uprawnienia K 12/15
16 maja 2018 r. o godz. 12:00 Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczącego uprawnień oskarżyciela posiłkowego.
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności art. 56 § 3 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 roku – Kodeks postępowania karnego, w zakresie, w jakim wyłącza dopuszczalność zaskarżenia zażaleniem postanowienia wydanego na podstawie art. 56 § 2 tego Kodeksu i odnoszącego się do oskarżyciela posiłkowego - z art. 45 ust. 1 w związku z art. 78 w związku z art. 176 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji.
Rzecznik Praw Obywatelskich wskazuje, że oskarżycielem posiłkowym może być wyłącznie pokrzywdzony. Oskarżyciel posiłkowy zyskuje wszelkie prawa strony. Pokrzywdzony, wstępując do sprawy w charakterze oskarżyciela posiłkowego, objęty zostaje konstytucyjnymi gwarancjami prawa do sądu, a orzekanie przez sąd na podstawie art. 56 § 2 k.p.k. mieści się w zakresie pojęcia „sprawy" w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji. Istotnym elementem sprawiedliwości proceduralnej jest m.in. prawo do zaskarżania przez strony i uczestników postępowania rozstrzygnięć wydanych w pierwszej instancji.
Rzecznik wskazuje, że obrazowym przykładem uprawnień pokrzywdzonego, mających swe źródło w konstytucyjnym prawie do sądu, jest możliwość działania w charakterze oskarżyciela posiłkowego ubocznego. Uprawnienie to nie może jednak być prawem fasadowym, a takim się staje, jeżeli pokrzywdzony, działający w charakterze oskarżyciela posiłkowego ubocznego, pozbawiony jest możliwości złożenia zażalenia na postanowienie sądu w przedmiocie wyłączenia go z udziału w postępowaniu, co zdaniem wnioskodawcy czyni proces nierzetelnym i niesprawiedliwym.
Wnioskodawca podkreśla, że wydane na podstawie art. 56 § 2 k.p.k. postanowienie sądu powoduje, że oskarżyciel posiłkowy nie może brać udziału w postepowaniu. Tym samym takie niezaskarżalne postanowienie sądu ingeruje bezpośrednio w interesy pokrzywdzonego działającego w charakterze oskarżyciela posiłkowego ubocznego, poprzez nieodwracalne w skutkach pozbawienie go statusu strony w postępowaniu karnym. Przy czym w ocenie rzecznika ustawodawca nie zagwarantował żadnych mechanizmów zabezpieczających jego interesy, a w szczególności możliwości zweryfikowania orzeczenia wydanego na podstawie art. 56 § 2 k.p.k., które może być dotknięte błędem.
Wnioskodawca dowodzi, że postanowienie sądu wydane na podstawie art. 56 § 2 k.p.k. bezpośrednio i w sposób nieodwracalny ingeruje w konstytucyjnie chronione prawa pokrzywdzonego działającego w sprawie w charakterze oskarżyciela posiłkowego ubocznego i w tym stanie rzeczy nie odnajduje okoliczności, które usprawiedliwiałyby pozbawienie pokrzywdzonego prawa do zaskarżenia takiego postanowienia. Rzecznik stwierdza równocześnie, że ograniczenia praw konstytucyjnych dokonane w art. 56 § 3 k.p.k. nie spełniają zarówno testu konieczności, jak i proporcjonalności i dlatego przepis ten - w kwestionowanym zakresie - jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 78 w związku z art. 176 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.
Przewodniczącym składu orzekającego będzie sędzia TK Leon Kieres, sprawozdawcą będzie sędzia TK Michał Warciński.