Brak możliwości zaskarżenia postanowienia referendarza sądowego o wpisie dłużnika do Rejestru Dłużników Niewypłacalnych P 9/18
26 listopada 2019 r. o godz. 12:00 Trybunał Konstytucyjny ogłosi orzeczenie w sprawie połączonych pytań prawnych Sądu Rejonowego w Białymstoku, XII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego dotyczących braku możliwości zaskarżenia postanowienia referendarza sądowego o wpisie dłużnika do Rejestru Dłużników Niewypłacalnych.
Trybunał Konstytucyjny ogłosi orzeczenie w sprawie zgodności art. 49 ustawy z dnia 26 stycznia 2018 r. o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz niektórych innych ustaw, w zakresie dotyczącym art. 55 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997r. o Krajowym Rejestrze Sądowym, z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 45 ust. 1 i ust. 2, art. 47 oraz art. 51 ust. 2 i ust. 4 Konstytucji.
Sąd pytający wskazuje, że art. 49 ustawy o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz niektórych innych ustaw zwolnił sądy wydające postanowienia w przedmiocie wpisów, o których mowa w art. 55 ustawy o KRS, z obowiązku ich doręczenia oraz przesądził, że postanowienia te nie podlegają zaskarżeniu. Sąd pytający podkreśla, że postępowania nieprocesowe, o których mowa w art. 55 ustawy o KRS, wszczęte z urzędu w nowym stanie prawnym (tj. od 15 marca 2018 r.), przebiegają bez wiedzy i udziału osoby, której dotyczą. W rezultacie uczestnik postępowania zostaje pozbawiony jakichkolwiek praw. Sąd pytający podnosi, że ujawnienie obywatela w Rejestrze Dłużników Niewypłacalnych (dalej: RDN) wiąże się z naruszeniem szeregu uprawnień danej osoby, a przynajmniej w przypadku art. 55 pkt 5 ustawy o KRS przesłanki umieszczenia w rejestrze nie podlegają obecnie jakiejkolwiek weryfikacji sądowej. Niezależnie od tego, we wszystkich przypadkach zastosowania art. 55 ustawy o KRS obywatel nie ma możliwości zareagowania na błędne umieszczenie go w RDN, a przynajmniej do momentu umieszczenia go w RDN - a więc faktycznie, do momentu naruszenia jego uprawnień - nie ma nawet wiedzy o toczącym się wobec niego postępowaniu. Sąd pytający zauważył, iż trudno mówić o skutecznym zagwarantowaniu obywatelowi możliwości ochrony czci i dobrego imienia na mocy art. 47 Konstytucji w sytuacji, w której fakt wpisania obywatela do rejestru dłużników niewypłacalnych może być przed nim ukryty, podczas gdy ma to charakter penalny. Osoby ujawnione w rejestrze dłużników niewypłacalnych dotyka stygmatyzacja, więc, w opinii Sądu pytającego, przy takim charakterze wpisu, wpisanie uczestnika postępowania do RDN bez jego wiedzy i możliwości obrony budzi uzasadnione wątpliwości.
W ocenie Sądu pytającego, art. 49 ustawy nowelizującej godzi w szereg praw obywatelskich takich jak prawo do sprawiedliwego i jawnego postępowania sądowego, prawo do ochrony czci i dobrego imienia czy prawo do ochrony informacji o sobie. Umożliwia bowiem zbieranie i ewidencjonowanie przez Państwo, bez wiedzy obywatela i poza kontrolą sądową, określonych danych, umieszczanych w jawnych i ogólnodostępnych zbiorach, co naraża obywatela na publiczne i społeczne potępienie. Sąd pytający podniósł, że dla zagwarantowania prawa do sprawiedliwego postępowania sądowego niezbędne jest zapewnienie możliwości zajęcia przez stronę stanowiska w sprawie oraz zaskarżenia orzeczenia, które, zdaniem uczestnika postępowania, godzi w jego cześć, dobre imię oraz prawo do ochrony informacji.
Sąd pytający zauważył również, że jeśli utrzymano rangę spraw o wpis osób do rejestru dłużników niewypłacalnych jako spraw (postępowań) sądowych, to konsekwentnie powinny zostać zachowane wszelkie standardy, jakie powinny być stosowane do postępowań sądowych. Sąd pytający nie podzielił argumentacji przedstawionej w uzasadnieniu projektu ustawy nowelizującej, zgodnie z którą dopuszczalne jest pozbawienie uczestników postępowania rejestrowego w przedmiocie wpisu do RDN prawa do jawnego postępowania i zaskarżenia wpisu ze względu na to, że postępowanie to jest prostym następstwem poprzednio prowadzonych, odrębnych postępowań sądowych. Sąd pytający wskazuje, że na przykład postępowanie rejestrowe, o którym mowa w art. 55 pkt 5 ustawy o KRS, nie opiera się na orzeczeniu sądowym, lecz na okoliczności faktycznej stwierdzanej wyłącznie przez komornika sądowego, a więc ustalenia te nie cieszą się powagą orzeczenia sądowego i mogą odbiegać od rzeczywistości. Sąd pytający zauważył również, że „prawomocne orzeczenie sądowe, będące podstawą wpisu osoby do rejestru dłużników niewypłacalnych nierzadko w chwili dokonywania wpisu nie istnieje lub nie może być podstawą.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: wiceprezes TK Mariusz Muszyński - przewodniczący, sędzia TK Piotr Pszczółkowski - sprawozdawca, sędzia TK Leon Kieres, sędzia TK Małgorzata Pyziak-Szafnicka, sędzia TK Andrzej Zielonacki.