Prawo do świadczenia pielęgnacyjnego w związku ze sprawowaniem opieki nad innym niż dziecko, pełnoletnim niepełnosprawnym członkiem rodziny P 41/07
22 lipca 2008 r. o godz. 9.00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna pytanie prawne Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku dotyczące prawa do świadczenia pielęgnacyjnego w związku ze sprawowaniem opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny.
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności:
- art. 17 ust. 1 i ust. 5 pkt 2 lit. b ustawy z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych w zakresie, w jakim uniemożliwia przyznanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, od którego odprowadza się składkę na ubezpieczenie społeczne osobie, które rezygnuje z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością opieki, o jakiej mowa w art. 17 ust. 1 tej ustawy nad innym niż jej dziecko, niepełnosprawnym niepełnoletnim członkiem rodziny, dla której stanowi rodzinę zastępczą spokrewnioną i wobec którego osobę tę obciąża obowiązek alimentacyjny, z art. 18, art. 32 ust. 1, art. 71 ust. 1 Konstytucji oraz art. 20 i art. 23 Konwencji o prawach dziecka przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 roku;
- art. 58 ust. 1 powyższej ustawy w zakresie, w jakim pozbawia prawa do świadczenia pielęgnacyjnego osobę otrzymującą zasiłek stały na podstawie przepisów o pomocy społecznej do dnia wejścia w życie ustawy z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych w związku z pielęgnacją dziecka, o którym mowa w art. 58 ust. 1 tej ustawy i spełniającą warunki określone w dotychczasowych przepisach, po dniu 31 sierpnia 2005 roku, z art. 2 i art. 18 Konstytucji.
Jerzy L. wraz z małżonką od 1998 r. stanowią rodzinę zastępczą dla trojga małoletnich wnuków. Na jedno z dzieci legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności Jerzy L. na podstawie przepisów uchylonej ustawy o pomocy społecznej otrzymywał zasiłek stały, zamieniony następnie ustawą o świadczeniach rodzinnych na świadczenie pielęgnacyjne. Świadczenie to na mocy przepisów przejściowych ustawy, po spełnieniu określonych wymogów, przysługiwało mu do 31 sierpnia 2005 r. Organy administracji publicznej I i II instancji odmówiły Jerzemu L. prawa do kontynuacji świadczenia. Stwierdzono, że nie przysługuje świadczenie pielęgnacyjne, mimo pobierania takiego świadczenia w poprzednim okresie, ponieważ dziecko umieszczone zostało w rodzinie zastępczej. Kwestionowane przepisy ustawy zmieniając krąg osób uprawnionych stanowią, iż świadczenie pielęgnacyjne przysługuje matce lub ojcu dziecka albo opiekunowi faktycznemu dziecka, jeżeli nie podejmuje lub rezygnuje z zatrudnienia w celu sprawowania opieki nad dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o niepełnosprawności. Natomiast świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba wymagająca opieki została umieszczona w rodzinie zastępczej. Jerzy L. decyzję organów administracji publicznej zaskarżył do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Rozpatrujący skargę sąd powziął wątpliwości. Jerzy L. rezygnując z zatrudnienia na podstawie przepisów ustawy o pomocy społecznej i otrzymując zasiłek stały, od którego odprowadzana była składka na ubezpieczenie społeczne, mógł zaplanować swoją przyszłość w taki sposób, by nie tracąc uprawnień emerytalnych zająć się rehabilitacją niepełnosprawnego od urodzenia dziecka. Wyłączenie z kręgu osób uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego rodziców zastępczych, zdaniem sądu, podważa zaufanie skarżącego do organów państwa i stanowionego prawa oraz skłania do postawienia pytania co do zasadności decyzji, by stać się rodziną zastępczą. Ustawa ograniczając prawa nabyte rodziców zastępczych spokrewnionych narusza konstytucyjną zasadę ochrony rodziny. Ponadto przyznanie określonej pomocy materialnej, wypłacanej ze środków publicznych, tylko części rodzin (z rodzicami biologicznymi lub przysposabiającymi) dyskryminuje rodziców zastępczych spokrewnionych, stanowiących wraz z dziećmi rodzinę, naruszając tym samym konstytucyjną zasadę równości.
Rozprawie będzie przewodniczył sędzia TK Marek Kotlinowski, a sprawozdawcą będzie sędzia TK Mirosław Granat.