Prowadzenie przez Policję kontroli operacyjnej K 32/04
12 grudnia o godz. 10.00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczący niektórych przepisów ustawy z 6 kwietnia 1990 roku o Policji regulujących m.in. dostęp do materiałów zgromadzonych podczas kontroli operacyjnej.
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności:
1) art. 19 ust. 4 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 roku o Policji - z art. 7 i art. 51 ust. 4 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji;
2) art. 19 ust. 16 ustawy o Policji w zakresie, w jakim regulując dostęp do materiałów zgromadzonych podczas kontroli operacyjnej nie przewiduje po zakończeniu kontroli operacyjnej oraz ustaniu zagrożeń dla realizacji celów postępowania powiadomienia innej osoby niż podejrzany oraz jego obrońca o tej kontroli - z art. 49 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji oraz z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji;
3) art. 19 ust. 18 ustawy o Policji - z art. 49 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji;
4) art. 20 ust. 2 ustawy o Policji:
- w zakresie w jakim nie precyzuje w jakich sytuacjach można gromadzić informacje o osobach podejrzanych o popełnienie przestępstwa ściganego z urzędu, niezależnie od faktycznej potrzeby zebrania tych informacji w danym postępowaniu karnym - z art. 51 ust. 2 Konstytucji w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji, oraz
- w zakresie, w jakim przewidując możliwość pobierania, przetwarzania i wykorzystywania w celach wykrywczych i identyfikacyjnych danych osobowych o osobach podejrzanych o popełnienie przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego, nieletnich dopuszczających się czynów zabronionych przez ustawę jako przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego, osobach o nieustalonej tożsamości lub usiłujących ukryć swą tożsamość oraz o osobach poszukiwanych, nie określa materialnoprawnych kryteriów odstąpienia od pobierania informacji o osobach - z art. 51 ust. 5 Konstytucji;
5) art. 20 ust. 17 ustawy o Policji w zakresie, w jakim nie przewiduje usuwania ze zbiorów policyjnych danych zebranych o osobach podejrzanych o popełnienie przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego, które zostały prawomocnie uniewinnione, względnie wobec których postępowanie karne zostało prawomocnie bezwarunkowo umorzone niezwłocznie po uprawomocnieniu się stosownego orzeczenia - z art. 51 ust. 2 Konstytucji w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji;
6) zarządzenia nr 6 Komendanta Głównego Policji z dnia 16 maja 2002 roku w sprawie uzyskiwania, przetwarzania i wykorzystywania przez Policję informacji oraz sposobów zakładania i prowadzenia zbiorów tych informacji - z art. 51 ust. 5 oraz art. 93 ust. 2 Konstytucji.
Uprawnienia policji, z których korzystanie jest możliwe po uzyskaniu orzeczenia sądowego zarządzającego kontrolę operacyjną co do zasady nie budzą zastrzeżeń Rzecznika Praw Obywatelskich. Zostały przyznane, by umożliwić skuteczne ściganie szczególnie ciężkich przestępstw. Uprawnienia te jednak głęboko ingerują w sferę konstytucyjnych wolności obywatelskich, a zwłaszcza w wolność i ochronę tajemnicy komunikowania się. I tak osoba, która była poddana kontroli operacyjnej i której nie przedstawiono zarzutów w ogóle nie wie i nie ma szansy się dowiedzieć, że takiej kontroli była poddana. Zdaniem Rzecznika brak wiedzy przesądza o tym, że osoba ta faktycznie została pozbawiona prawa do sądu, a więc ochrony przed arbitralną ingerencją w jej prawa wolności. Wątpliwości RPO budzi także możliwość odstąpienia od zniszczenia materiałów zgromadzonych w toku kontroli operacyjnej, także wtedy, gdy sąd nie wyraził na kontrolę zgody. Tworzenie procedury umożliwiającej zachowanie dokumentów prowadzi wprost do naruszenia zasady praworządności. Przepisy ustawy zezwalają również na prowadzenie kontroli operacyjnej za pisemną zgodą osoby będącej nadawcą lub odbiorcą przekazu informacji. W takim przypadku w ogóle nie jest wymagana zgoda sądu na kontrolę. Zgoda jednej ze stron nie może prowadzić do zniesienia gwarancji konstytucyjnych wobec drugiej strony przekazu, wskazuje Rzecznik. Zastrzeżenia dotyczą także m.in. zagadnienia uzyskiwania, gromadzenia, przetwarzania i sprawdzania informacji przez policję. W praktyce w stosunku do każdego podejrzanego o popełnienie przestępstwa ściganego z urzędu policja może gromadzić informacje. Osoba jest daktyloskopowana oraz wykonuje się jej zdjęcie. Jest to powszechnie stosowane mimo, ze policja nie ma takiego obowiązku, a jedynie możliwość. RPO wnosi też o zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów upoważniających Komendanta Głównego Policji do wydania zarządzenia dotyczącego uzyskiwania, przetwarzania i wykorzystywania przez Policję informacji oraz sposobów zakładania i prowadzenia zbiorów tych informacji. Zdaniem RPO Komendant Główny Policji nie posiada do tego kompetencji. W zależności od wyników postępowania pewne dane są zachowywane, a inne niszczone. Nie usuwane są np. odciski linii papilarnych, zdjęcia i opisy wizerunku, cechy i znaki szczególne osoby, która została prawomocnie uniewinniona lub postępowanie karne wobec niej zostało bezwarunkowo umorzone. Zdaniem RPO nie zachodzi żadna przewidziana Konstytucją okoliczność uzasadniająca dalsze przechowywanie informacji o tych osobach.
Rozprawie będzie przewodniczył sędzia TK Jerzy Stępień, sprawozdawcą będzie sędzia TK Bohdan Zdziennicki, a współsprawozdawcą będzie sędzia TK Ewa Łętowska.