Ustalanie granic gmin U 10/01
25 marca 2003 r. o godz. 10:00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna połączone wnioski: Rady Gminy w Iłowie-Osadzie, Rady Powiatu w Goleniowie, Rady Gminy Mirów, Rady Powiatu w Szydłowcu, oraz Rady Gminy Wierzchowo w sprawie zgodności z Konstytucją i ustawami niektórych przepisów rozporządzenia Rady Ministrów dotyczącego ustalenia granic oraz zmian nazw i siedzib władz niektórych gmin i miast.
Na mocy przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 września 2001 roku, w sprawie ustalenia granic oraz zmiany nazw i siedzib władz niektórych gmin zmieniony został zakres terytorialny licznych jednostek samorządu terytorialnego. Rady Gmin i Powiatów, niezadowolone z dokonanych podziałów, wniosły sprawę do Trybunału. Wnioskodawcy wskazują, że wydając zaskarżone rozporządzenie Rada Ministrów nie dopełniła obowiązku zasięgnięcia opinii zainteresowanych rad gmin i powiatów. W związku z powyższym, nie zostały również przeprowadzone ustawowo przewidziane konsultacje z mieszkańcami tych terenów. Zdaniem wnioskodawców, nie pozyskanie opinii rad i mieszkańców narusza unormowania art. 4a ustawy o samorządzie gminnym oraz art. 3a ustawy o samorządzie powiatowym. W przypadku zmiany granic powiatów zaniechano również zasięgnięcia wymaganych prawem opinii sejmików (art. 5a ustawy o wprowadzaniu trójstopniowego podziału terytorialnego państwa). Brak konsultacji z zainteresowaną społecznością jest również niezgodny z art. 5 Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego.
Wnioskodawcy zwracają również uwagę na fakt, iż we wszystkich zaskarżonych przypadkach Rada Ministrów zmieniła obszary gmin bez dokładnego określenia granic terenu podlegającego przekazaniu. Niejednokrotnie - jak w przypadku zmian granic Powiatu Szydłowiec - Rada Ministrów nie wyznaczyła granic gminy i powiatu, poprzestając na określeniu jego powierzchni oraz obrębu ewidencyjnego. W ten sposób naruszone zostało upoważnienie ustawowe zawarte w art. 1 ust. 1 ustawy o samorządzie gminny oraz art. 3 ust. 1 ustawy o samorządzie powiatowym.
Rada Gminy Wierzchowo wniosła także o stwierdzenie niezgodności zaskarżonych przepisów z art. 2 oraz art. 167 Konstytucji. Zdaniem Rady, zabranie jednej gminie części jej terytorium oraz związanych z nim dochodów i przekazanie ich gminie sąsiedniej stanowi odstępstwo od zasady równości. Kwestionowane rozporządzenie stanowi więc przykład rozstrzygnięcia zaskakującego i nieprzewidywalnego. Władze gminy nie otrzymały żadnej wyprzedzającej informacji o treści przygotowanego przez Radę Ministrów rozstrzygnięcia, zaś o zmianie swoich granic dowiedziały się z Dziennika Ustaw. Rada Gminy Wierzchowo uważa, że przedstawione zarzuty uzasadniają twierdzenie, iż zaskarżony przepis narusza zasadę zaufania do państwa i stanowionego przezeń prawa oraz zasadę sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji). Jest on również niezgodny z art. 167 Konstytucji, gwarantującym gminom zachowanie dochodów na poziomie niezbędnym do wykonania przypadających im zadań. Zarzut naruszenia tego artykułu opiera się na fakcie częściowego pozbawienia gminy jej dochodów własnych.
Rozprawie będzie przewodniczył Sędzia TK Marek Mazurkiewicz, a sprawozdawcą będzie Sędzia TK Teresa Dębowska - Romanowska.