Odpłatność za studia w uczelniach publicznych. K 35/11
5 czerwca 2014 r. o godz. 9:00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna wniosek grupy posłów na Sejm dotyczący odpłatności za studia w uczelniach publicznych.
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności art. 99 ust. 1 pkt 1a i 1b oraz ust. 1b, a także art. 170a ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym, w brzmieniu ustalonym w art. 1 ustawy z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych ustaw, z art. 2 i art. 70 ust. 2 konstytucji.
Jak podkreślają wnioskodawcy, wspólnym mianownikiem przepisów jest odpłatność za naukę (studia) w uczelniach publicznych w określonym zakresie. Przepisy, które obowiązują od 1 października 2011 r., wprowadziły odpłatność za studia w uczelniach publicznych, także za studia stacjonarne, które przed wejściem tych przepisów w życie, były nieodpłatne.
Zakwestionowany art. 99 ust. 1 pkt 1a prawa o szkolnictwie wyższym dopuszcza (fakultatywnie) pobieranie przez uczelnię opłat na drugim i kolejnych kierunkach studiów stacjonarnych oraz opłat za korzystanie z zajęć na studiach stacjonarnych poza dodatkowym limitem punktów ECTS, określonym w art. 170a ust. 2. Z kolei na podstawie art. 99 ust. 1b prawa o szkolnictwie wyższym, uczelnia ma obowiązek pobierać opłaty za studia stacjonarne na drugim i kolejnych kierunkach studiów. W przypadku studiów na drugim kierunku ustawodawca ograniczył zakres tego obowiązku za pomocą odesłania do art. 170a ust. 3 i 4. Jednak relacja między art. 99 ust. 1b i art. 170a ust. 3 i 4 nie jest, jak zauważają wnioskodawcy, jasna.
W art. 170a uregulowanych zostało kilka różnych sytuacji. W ust. 3 – 7 unormowana została odpłatność na drugim i kolejnych kierunkach studiów stacjonarnych. Ww. ust. 3 mówi o prawie do podjęcia studiów na drugim kierunku „bez wnoszenia opłat”, a ust. 7 zastrzega, że jest to prawo jednorazowe. Z ust. 5 wynika bowiem, że student, który na pierwszym roku studiów, mimo jego zaliczenia, nie spełnił kryteriów, o których mówi art. 181 ust. 1, będzie musiał wstecznie zapłacić za pierwszy rok studiów. Kontynuowanie studiów na dalszych latach uzależnione jest zaś, według art. 170a ust. 4, od spełnienia wspomnianych kryteriów w poprzednim roku studiów. Niespełnienie kryteriów z art. 181 ust. 1 na drugim albo dalszym roku studiów uniemożliwia bezpłatne studiowanie na następnym roku studiów, ale – inaczej niż w przypadku pierwszego roku – nie rodzi obowiązku wstecznego uiszczania opłat za rok, w którym student nie spełnił owych kryteriów.
Zdaniem wnioskodawców, zakwestionowane przepisy są sprzeczne z konstytucją, w której zagwarantowana została bezpłatna nauka w szkołach publicznych i wskazany zakres dopuszczalnych wyjątków. Ich konstrukcja nie może zakładać, że art. 70 ust. 2 konstytucji zapewnia jedynie bezpłatność uzyskania pewnego minimum wyższego wykształcenia i że gwarancja bezpłatności studiów nie jest adresowana do studentów pragnących zgłębiać i poszerzać wiedzę ponad minimum niezbędne do osiągnięcia progu wyższego wykształcenia. W opinii grupy posłów, szkoły wyższe to z natury rzeczy miejsce dla ludzi aktywnych, niezadowalających się minimum wiedzy niezbędnym, do zdobycia dyplomu. Dlatego, jak twierdzą, ustawodawca powinien premiować takie postawy, a nie wiązać z nimi ciężarów finansowych.
Rozprawie będzie przewodniczyła sędzia TK Maria Gintowt – Jankowicz, sprawozdawcą będzie sędzia TK Sławomira Wronkowska – Jaśkiewicz.