Jawność oświadczeń majątkowych sędziów i asesorów sądowych oraz obowiązek informowania o stanie majątkowym objętym małżeńską wspólnością majątkową K 2/23
2 grudnia 2025 r. Trybunał Konstytucyjny ogłosił orzeczenie wydane w sprawie wniosku Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego dotyczącego jawności oświadczeń majątkowych sędziów i asesorów sądowych oraz obowiązku informowania o stanie majątkowym objętym małżeńską wspólnością majątkową.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że:
1) art. 87 § 6 i 6a w związku z art. 106zg § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2024 r. poz. 334, ze zm.),
2) art. 8 § 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2024 r. poz. 1267) w związku z art. 87 § 6 i 6a ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych,
3) art. 28 § 5 i 5a ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. – Prawo o ustroju sądów wojskowych (Dz. U. z 2025 r. poz. 1614),
4) art. 45 § 1 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. z 2024 r. poz. 622) w związku z art. 87 § 6 i 6a ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych,
5) art. 14 ust. 7 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o statusie sędziów Trybunału Konstytucyjnego (Dz. U. z 2018 r. poz. 1422)
– są niezgodne z art. 47 oraz art. 51 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3, a także z art. 18 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Ponadto Trybunał postanowił umorzyć postępowanie w pozostałym zakresie.
Orzeczenie zapadło jednogłośnie.
1/. Trybunał stwierdził niezgodność z Konstytucją przepisów nakazujących publikację oświadczeń majątkowych sędziów i asesorów sądowych w otwartym, nieograniczonym co do czasu i kręgu odbiorców systemie teleinformatycznym. Uznał, że przyjęty model powszechnego udostępniania oświadczeń on-line w sposób jakościowo odmienny i szczególnie intensywny zwiększa ciężar ingerencji w sferę praw jednostki, wykraczając poza standard wynikający z art. 47 i art. 51 ust. 2 Konstytucji w związku z art. 31 ust. 3 oraz art. 18 Konstytucji.
2/. Dokonując oceny konstytucyjnej, Trybunał zważył – z jednej strony – wartość jawności życia publicznego oraz prawo do informacji o osobach pełniących funkcje publiczne (art. 61 Konstytucji), z drugiej zaś – prawo do prywatności, autonomii informacyjnej oraz ochrony małżeństwa i rodziny (art. 47, art. 51 ust. 2 i art. 18 Konstytucji). Stosując test proporcjonalności z art. 31 ust. 3 Konstytucji, Trybunał stwierdził, że ustawodawca nie wykazał konieczności sięgnięcia po środek w postaci powszechnej, nieograniczonej publikacji on-line, ani nie przeprowadził rzetelnej analizy rozwiązań mniej dolegliwych, takich jak model niejawnych oświadczeń przy wzmocnionej kontroli instytucjonalnej, częściowa jawność ograniczona do wybranych kategorii danych czy dostęp warunkowy. Brak jest jakichkolwiek podstaw, by przyjąć, że powszechna dostępność oświadczeń majątkowych sędziów przyczynia się do osiągnięcia celów zakładanych przez ustawodawcę, poza zaspokajaniem powszechnej ciekawości.
3/. Ciężar ingerencji polegającej na publikacji oświadczeń majątkowych on-line wyznacza nie tylko zakres merytoryczny ujawnianych informacji, lecz przede wszystkich kanał i technika ich udostępniania. Publikacja on-line – indeksowalna, łatwo kopiowalna i podatna na wtórne przetwarzanie stanowi ingerencję bardziej dolegliwą niż jawność akt czy dostęp reglamentowany. Istotne znaczenie ma także rozwój technik informatycznych oraz globalny trend obrotu informacjami.
4/. Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że podobny pogląd wyrażają europejskie trybunały.
W szczególności wskazano wyroki TSUE z: 22 listopada 2022 r. w połączonych sprawach C-37/20 i C-601/20, 5 czerwca 2023 r. w sprawie C-204/21; wyrok ETPC z 9 marca 2023 r. w sprawie L.B. przeciwko Węgrom czy wyrok rumuńskiego Trybunału Konstytucyjnego z 29 maja 2025 r. w sprawie 297/2025. W zdecydowanej większości państw europejskich oświadczenia majątkowe sędziów nie są publikowane on-line. Nie ma żadnego powodu, aby oświadczenia majątkowe polskich sędziów i asesorów, włącznie z majątkiem wspólnym, były powszechnie dostępne, odmiennie od deklaracji majątkowych sędziów niemieckich, francuskich, brytyjskich, włoskich, portugalskich, greckich, chorwackich, węgierskich czy czeskich.
5/. Trybunał umorzył postępowanie w pozostałym zakresie, pozostawiając w mocy sam obowiązek złożenia oświadczenia majątkowego. Obowiązek ten istnieje nadal dla celów kontroli instytucjonalnej, nie może natomiast stanowić podstawy do powszechnej, nieograniczonej publikacji oświadczeń w Internecie.
6/. Z chwilą ogłoszenia wyroku ustaje domniemanie zgodności kontrolowanych przepisów z Konstytucją.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Stanisław Piotrowicz - przewodniczący, wiceprezes TK Bartłomiej Sochański - sprawozdawca, sędzia TK Krystyna Pawłowicz, sędzia TK Rafał Wojciechowski, sędzia TK Jarosław Wyrembak.