Brak możliwości wniesienia zażalenia na ponowne postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego SK 27/18
25 czerwca 2019 r. o godz. 9:15 Trybunał Konstytucyjny ogłosi orzeczenie w sprawie skargi konstytucyjnej sp. z o. o. dotyczącej braku możliwości wniesienia zażalenia na ponowne postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego.
Trybunał Konstytucyjny ogłosi orzeczenie w sprawie zgodności art. 330 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji RP.
Zgodnie z art. 330 § 1 kodeksu postępowania karnego (dalej k.p.k. lub ustawa), uchylając postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego lub odmowie jego wszczęcia, sąd wskazuje powody uchylenia, a w miarę potrzeby także okoliczności, które należy wyjaśnić, lub czynności, które należy przeprowadzić. Wskazania te są dla organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze wiążące. Zgodnie natomiast z zaskarżonym przepisem art. 330 § 2 k.p.k., „jeżeli organ prowadzący postępowanie nadal nie znajduje podstaw do wniesienia aktu oskarżenia, wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania lub odmowie jego wszczęcia. W takim wypadku pokrzywdzony, który wykorzystał uprawnienie przewidziane w art. 306 § 1 i 1a, może wnieść akt oskarżenia określony w art. 55 § 1 – o czym należy go pouczyć”.
Z przytoczonych przepisów wynika następująca procedura wiążąca w trakcie rozpatrywania zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa: jeśli wynika to z okoliczności sprawy, prokurator powinien umorzyć postępowanie przygotowawcze lub odmówić jego wszczęcia. Wówczas pokrzywdzony ma prawo wniesienie zażalenia na postanowienie prokuratora, które podlega rozpatrzeniu przez sąd zgodnie z dyspozycją art. 330 § 1 k.p.k.
W postępowaniu, które stanowi przyczynę wniesienia skargi konstytucyjnej Sąd Rejonowy uchylił postanowienie prokuratora i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia, wskazując okoliczności, które należy wyjaśnić oraz czynności, które należy przeprowadzić. Po przeprowadzeniu określonych czynności prokurator ponownie umorzył śledztwo. Skarżąca wniosła zażalenie na postanowienie do Sądu Rejonowego za pośrednictwem Prokuratury Rejonowej. Prokurator odmówił przyjęcia zażalenia jako niedopuszczalnego z mocy ustawy. W ocenie prokuratora jeśli zostanie wydane ponowne postanowienie o umorzeniu śledztwa, pokrzywdzony, który wykorzystał uprawnienia przewidziane w art. 306 § 1a k.p.k. (tj. prawo do złożenia zażalenia na wcześniejsze postanowienie prokuratora o umorzeniu postępowania przygotowawczego, które zostało uwzględnione przez sąd), może wnieść subsydiarny akt oskarżenia do sądu, nie może natomiast wnieść ponownego zażalenia na postanowienie prokuratora o umorzeniu śledztwa. Skarżąca wniosła zażalenie do Sądu Rejonowego, który utrzymał zaskarżone postanowienie w mocy, podzielając wskazaną przez prokuratora interpretację art. 330 § 2 k.p.k., zgodnie z którą w warunkach określonych w zaskarżonym przepisie, na ponowne postanowienie prokuratora o umorzeniu postępowania przygotowawczego nie przysługuje zażalenie. Sąd podkreślił, że pokrzywdzony ma prawo wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia do sądu, co stanowi gwarancję dochodzenia jego praw przed sądem.
Skarżąca twierdzi, że przepis art. 330 § 2 k.p.k. narusza dwa przepisy Konstytucji RP, tj.: art. 45 ust. 1 („Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd”) i art. 77 ust. 2 („Ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw”). Obraza wskazanych wzorców konstytucyjnych przejawia się, w ocenie skarżącej, w ustawowym wyłączeniu sądowej kontroli postanowienia prokuratora o ponownym umorzeniu postępowania przygotowawczego. Wskazane gwarancje konstytucyjne są również naruszone poprzez ustawowe wyłączenie możliwości wyboru przez pokrzywdzonego między zaskarżeniem postanowienia prokuratora a skierowaniem subsydiarnego aktu oskarżenia. Z tej perspektywy prawo do wytoczenia własnego aktu oskarżenia jest – zdaniem skarżącej – okolicznością drugorzędną.
Przewodniczącym składu orzekającego będzie sędzia TK Piotr Tuleja, sprawozdawcą będzie sędzia TK Leon Kieres.