Zobowiązania podatkowe; zasady naliczania odsetek za zwłokę. SK 2/10
18 października 2011 r. o godz. 13.00 Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 59 ust. 2 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym oraz par. 48 Uchwały Zgromadzenia Ogólnego Sędziów TK z 3 października 2006 r. w sprawie Regulaminu TK ogłosi wyrok wydany na posiedzeniu niejawnym w sprawie skargi konstytucyjnej spółki Polnord S.A. dotyczącej zobowiązania podatkowego (zasady naliczania odsetek za zwłokę).
Trybunał Konstytucyjny ogłosi wyrok, wydany na posiedzeniu niejawnym, w sprawie skargi konstytucyjnej o zbadanie zgodności art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 28 września 1991 roku o kontroli skarbowej w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 27 czerwca 2003 roku o utworzeniu Wojewódzkich Kolegiów Skarbowych oraz o zmianie niektórych ustaw regulujących zadania i kompetencje organów oraz organizację jednostek organizacyjnych podległych ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych, w zakresie, w jakim wyłącza on odpowiednie stosowanie do postępowania kontrolnego art. 54 § 1 pkt 1 i pkt 7 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku - Ordynacja podatkowa, z art. 84 oraz art. 64 ust 1 i 2 w związku z art. 32 ust. 1 i ust 2, art. 2, a także w związku z art. 31 ust 3 konstytucji, przez to, że wyłącza okresy nienaliczania odsetek za zwłokę pobieranych od zaległości podatkowych za okres zabezpieczenia zobowiązania podatkowego w sytuacji, gdy objęte zabezpieczeniem środki pieniężne zostały zaliczone na poczet zaległości podatkowych, oraz za okres od dnia wszczęcia postępowania kontrolnego do dnia doręczenia decyzji organu pierwszej instancji, jeżeli decyzja nie została doręczona w terminie 3 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania kontrolnego.
Generalny Inspektorat Kontroli Skarbowej wszczął wobec skarżącej spółki postępowanie kontrolne w zakresie rzetelności deklarowanych podstaw opodatkowania oraz prawidłowości obliczania i wpłacania podatku dochodowego od osób prawnych oraz podatku od towarów i usług przez spółkę w której prawa i obowiązki wstąpiła skarżąca spółka. W toku postępowania kontrolnego naczelnik urzędu skarbowego wydał decyzje w sprawie dokonania zabezpieczenia zaległości podatkowych na majątku skarżącej spółki. Spółka odwołała się od tych decyzji, a dyrektor izby skarbowej po rozpatrzeniu uchylił je i przekazał rozstrzygnięte nimi sprawy do ponownego rozpatrzenia. W efekcie wydane zostały identyczne zajęcia zabezpieczające dotyczące tych samych należności podatkowych. Na tej podstawie doręczono bankowi skarżącej spółki zawiadomienie o zajęciu zabezpieczającym wierzytelności z rachunku bankowego u dłużnika zajętej wierzytelności będącego bankiem.
Postępowanie kontrolne zakończono wydaniem dwudziestu dziewięciu decyzji w kwestii zobowiązań podatkowych, na podstawie których wydano tytuły wykonawcze i nakazano ich egzekucję. W związku z tym skarżąca spółka została poinformowana, że zajęcie zabezpieczające wierzytelności z rachunku bankowego przekształciło się w zajęcie egzekucyjne. Na jego podstawie wyegzekwowano w całości zaległości podatkowe wraz z odsetkami. Skarżąca spółka wniosła zarzuty w sprawie egzekucji (niespełnienie wymogów formalnych poprzez niewskazanie okresów nienaliczania odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych). Przed rozpatrzeniem tych zarzutów organ egzekucyjny na wniosek wierzyciela (w obu rolach naczelnik urzędu skarbowego) wydał postanowienia w sprawie umorzenia administracyjnego postępowania egzekucyjnego, uchylenia czynności egzekucyjnych oraz umorzenia postępowania dotyczącego zajęcia przez wierzyciela stanowiska w przedmiocie zgłoszonych przez skarżącą spółkę zarzutów. Ta wniosła zażalenie na wszystkie trzy postanowienia w efekcie czego zostały one w całości uchylone, a rozpatrywana sprawa została przekazana organowi I instancji do ponownego rozstrzygnięcia. W wyniku ponownego rozpatrzenia sprawy naczelnik urzędu skarbowego w charakterze organu egzekucyjnego uznał za nieuzasadnione zarzuty zgłoszone przez skarżącą spółkę. Dyrektor izby skarbowej utrzymał w mocy to postanowienie. WSA i NSA podzieliły opinię dyrektora izby skarbowej.
Zdaniem skarżącej spółki kwestionowany przepis narusza prawo do równego opodatkowania poprzez nieuzasadnione doprowadzenie do zróżnicowania okresów nienaliczania odsetek za zwłokę pobieranych od zaległości podatkowych, uzależniając okresy nienaliczania odsetek za zwłokę od rodzaju organu administracji prowadzącego postępowanie (organ kontroli skarbowej lub organ podatkowy) i rodzaju postępowania (postępowanie kontrolne lub postępowanie podatkowe), a tym samym doprowadzając do zawyżenia wysokości odsetek za zwłokę. Ponadto narusza prawo do równej ochrony własności i innych praw majątkowych poprzez zwiększenie uszczuplenia majątku podatnika zobowiązanego do zapłaty odsetek za zwłokę obliczonych bez uwzględniania okresów ich nienaliczania - podkreśla skarżąca spółka.
Kwestionowana regulacja w ocenie skarżącej spółki narusza zasadę równości w ten sposób, że podmioty mające wspólną cechę istotną (będące podatnikami posiadającymi zaległości podatkowe i zobowiązanymi do zapłaty odsetek za zwłokę od tych zaległości) zostali zróżnicowani według nieadekwatnego kryterium, jakim był rodzaj organu wszczynającego i prowadzącego postępowanie oraz rodzaj tego postępowania w sytuacji, gdy wszczęcie oraz prowadzenie postępowania kontrolnego czy też postępowania podatkowego jest wynikiem arbitralnej i przypadkowej decyzji administracji skarbowej i podatnik na taki stan rzeczy nie ma żadnego wpływu.
Zdaniem skarżącej spółki kwestionowany przepis narusza również zasadę sprawiedliwości społecznej poprzez niesprawiedliwe zróżnicowanie sytuacji podatników. W stosunku do jednych z nich (posiadających zaległości podatkowe i będących stroną postępowania kontrolnego) wyłączone są okresy nienaliczania odsetek za zwłokę, a w stosunku do innych, którzy także posiadają zaległości podatkowe, ale z powodu poddania ich innej procedurze (postępowaniu podatkowemu), prowadzonej przez inny organ administracji podatkowej, nie nalicza się odsetek za zwłokę pobieranych od zaległości podatkowych.
Kwestionowana regulacja narusza zasadę zaufania do organów państwa poprzez doprowadzenie do powstania nieuzasadnionych korzyści dla wierzyciela podatkowego oraz doprowadzenie do sytuacji, w której niektóre podmioty pozostają w wydłużającym się stanie niepewności co do wysokości należności podatkowych wyrażających się w odsetkach za zwłokę.
Ponadto jest sprzeczna z zasadą proporcjonalności gdyż ogranicza prawa i wolności konstytucyjne w postaci prawa do równego opodatkowania oraz prawa do równej ochrony własności i innych praw majątkowych, poprzez dobór środków i metod, które są nieadekwatne oraz zbyt uciążliwe w stosunku do celu, który zamierza się osiągnąć.
Przewodniczący składu orzekającego: sędzia TK Marek Kotlinowski, sprawozdawca: sędzia TK Małgorzata Pyziak-Szafnicka.