Zasady ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe; pracownicy zatrudnieni za granicą u polskich pracodawców

28 października 2015 r. o godz. 8.30 Trybunał Konstytucyjny publicznie ogłosi wyrok wydany na posiedzeniu niejawnym  dotyczący skargi konstytucyjnej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w sprawie zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (pracownicy zatrudnieni za granicą u polskich pracodawców).

Trybunał Konstytucyjny ogłosi wyrok w sprawie zgodności § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, w brzmieniu obowiązującym od daty wejścia w życie rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 stycznia 2004 roku zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe – w zakresie, w jakim dotyczy pracowników zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców, uzyskujących przychody w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych niższe niż przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych – z art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. z art. 9 ust. 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych i przez to z art. 92 ust. 1,  art. 64 ust. 1 i 3 oraz art. 45 ust. 1 konstytucji.

Pracownik skarżącej spółki został skierowany do wykonania pracy na budowie prowadzonej poza terytorium Polski. Od wypłaconego mu wynagrodzenia skarżąca spółka odprowadziła należne składki na ubezpieczenie społeczne. Zakład Ubezpieczeń Społecznych na nowo ustalił podstawę obliczania i odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne, twierdząc, że – zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenie w sprawie ustalania zasad podstawy wymiaru składek – podstawa składki należnej za pracownika zatrudnionego za granicą nie może być niższa od kwoty przeciętnego wygrodzenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Sąd okręgowy oddalił odwołanie skarżącej spółki złożone od decyzji ZUS, a sąd apelacyjny oddalił apelację wniesioną od wyroku sądu I instancji.

Zdaniem skarżącej spółki kwestionowany przepis jest niezgodny z art. 18 ust. 1 w związku z art. 4 pkt 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w przypadku uzyskania przez pracownika zatrudnionego przez polskiego pracodawcę za granicą wynagrodzenia niższego niż kwota przeciętnego wynagrodzenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 tej ustawy. Skarżąca spółka utrzymuje, że nie ma w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych ani żadnym innym akcie ustawowym przepisu stanowiącego, że podstawę wymiaru składki pracownika zatrudnionego za granicą stanowi przychód nie niższy niż przeciętne wynagrodzenie krajowe.

Zdaniem skarżącej spółki kwestionowana regulacja stanowi naruszenie przez Ministra Pracy i Polityki Socjalnej upoważnienia ustawowego określonego w art. 21 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i tym samym niezgodność z art. 92 ust. 1 konstytucji.

Ponadto wydanie decyzji ustalającej podstawę wymiaru i pobrania składki od płatnika na kwotę wyższą niż przychód podatkowy pracownika poprzez zastosowanie § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej, który to przepis wykracza poza upoważnienie ustawowe, jest w ocenie skarżącej spółki również niezgodne z art. 64 ust. 1 i 3 konstytucji.

Skarżąca spółka wskazuje również, że sprawiedliwe rozpatrzenie sprawy oznacza jej rozważenie i rozstrzygnięcie na podstawie stanu faktycznego ustalonego zgodnie z rzeczywistym przebiegiem zdarzeń oraz zgodnie z przepisami prawa materialnego, które nie mogą (w przypadku rozporządzeń) naruszać przepisów wyższego rzędu i konstytucji. Kwestionowany przepis przeczy tej zasadzie, a tym samym jest niezgodny z art. 45 ust. 1 konstytucji – podkreśla skarżąca spółka.

Przewodniczący składu orzekającego: sędzia TK Zbigniew Cieślak, sprawozdawca: wiceprezes TK Stanisław Biernat.