Komunikat po Drukuj

Udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej U 1/16

10 maja 2018 r. o godz. 12:30 Trybunał Konstytucyjny ogłosił orzeczenie dotyczące wniosku Zarządu Krajowego Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Lekarzy w sprawie udzielania świadczeń opieki zdrowotnej.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że § 13 ust. 5 załącznika do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 8 września 2015 r. w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej jest zgodny z art. 137 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie.

Orzeczenie zapadło większością głosów.  

Zdania odrębne złożyli sędziowie: Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz i Mariusz Muszyński do uzasadnienia w zakresie zdania odrębnego Sławomiry Wronkowskiej-Jaśkiewicz.

W przypadku świadczeń opieki zdrowotnej pojęcie „warunków udzielania świadczeń” zawiera art. 68 ust. 2 Konstytucji. Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie dokonywał wykładni tego przepisu. Nakłada on na ustawodawcę obowiązek określenia zasad realizowania prawa do ochrony zdrowia. Nakazuje wydanie przepisów, które mają dookreślić treść prawa do ochrony zdrowia, a to z kolei związane jest z koniecznością określenia warunków i zakresu udzielania świadczeń zdrowotnych. Ustrojodawca nie przesądza jednak tego, jaki model normatywny należy przyjąć w tej materii. Konstytucja nie określa w szczególności zakresu świadczeń opieki zdrowotnej, dostępnych dla wszystkich obywateli na równych prawach i odsyła w tej kwestii do szczegółowej regulacji ustawy. Pojęcie „warunków i zakresu udzielania świadczeń”, zawarte w art. 68 ust. 2 Konstytucji, dotyczy więc nie tylko upoważnienia, ale i obowiązku ustawodawcy, aby ten ukształtował podstawowe zasady ustrojowe i proceduralne, przesądzające o modelu ochrony zdrowia. Model ten ma być spójny, jasny i zupełny; powinien także uwzględniać zasadę finansowania świadczeń opieki zdrowotnej ze środków publicznych.

W ocenie Trybunału pojęcie warunków udzielania świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych, o których stanowi art. 68 ust. 2 Konstytucji, odnosi się więc do przesłanek, których spełnienie warunkuje dostęp do gwarantowanych świadczeń opieki zdrowotnej. Zgodnie z dotychczasowym orzecznictwem Trybunału, od tak interpretowanych warunków udzielania świadczeń zdrowotnych należy odróżnić warunki rozumiane jako okoliczności towarzyszące, które nie przesądzają o zakresie prawa do świadczeń gwarantowanych lub o dostępie do tych świadczeń.

Pojęcie „warunków udzielania świadczeń opieki zdrowotnej”, użyte w art. 137 ust. 1 pkt 1 in fine ustawy o świadczeniach zdrowotnych, należy odczytywać zgodnie z dyrektywą wykładni prokonstytucyjnej. Sformułowanie to nie może być zatem tożsame znaczeniowo z użytym w art. 1 pkt 1 tejże ustawy, zgodnie z którym „ustawa określa warunki udzielania i zakres świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych”. Zakres ustawy został bowiem określony w sposób odpowiadający treści art. 68 ust. 2 Konstytucji. W art. 1 pkt 1 ustawy o świadczeniach zdrowotnych pojęcie „warunków” odnosi się do czynników, przesłanek, których istnienie (spełnienie) warunkuje dostęp do gwarantowanych świadczeń opieki zdrowotnej. Ustawodawca, respektując wymagania konstytucyjne nie mógł przekazać materii ustawowej do uregulowania w rozporządzeniu wykonującym ustawę. Pojęcie „warunków” zawarte w art. 137 ust. 1 pkt 1 in fine ustawy o świadczeniach zdrowotnych nie zostało więc użyte w znaczeniu przesłanek warunkujących dostęp do świadczenia opieki zdrowotnej, ale jako określenie technicznych, formalnych elementów towarzyszących udzielaniu świadczeń.

Dostęp świadczeniobiorców do leczenia szpitalnego został uregulowany w kilku przepisach rangi ustawowej. Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o świadczeniach zdrowotnych świadczeniobiorcy mają prawo do świadczeń opieki zdrowotnej, których celem jest zachowanie zdrowia, zapobieganie chorobom i urazom, wczesne wykrywanie chorób, leczenie, pielęgnacja oraz zapobieganie niepełnosprawności i jej ograniczanie. Świadczeniobiorcy przysługują m.in. świadczenia gwarantowane z zakresu leczenia szpitalnego. Przyjęcie pacjenta do szpitala wymaga podjęcia przez lekarza decyzji medycznej o braku możliwości osiągnięcia celu leczniczego w warunkach ambulatoryjnych. Należy zatem przyjąć, że odmowa przyjęcia pacjenta do szpitala wymaga podjęcia przez lekarza decyzji medycznej, w której uzna on, że możliwe jest osiągniecie celu leczniczego w warunkach ambulatoryjnych. Podjęcie takiej decyzji wymaga od podmiotu uprawnionego zachowania należytej staranności, kierowania się odpowiednimi wymaganiami aktualnej wiedzy medycznej i zasadami etyki zawodowej.

W ocenie Trybunału, zakwestionowany przepis nie modyfikuje ustawowych kryteriów warunkujących przyjęcie dziecka do szpitala. Decyzja medyczna w tym przedmiocie musi uwzględniać przesłanki wskazane w art. 58 oraz art. 60 ustawy o świadczeniach zdrowotnych. Obowiązek przeprowadzenia konsultacji z innym lekarzem nie zmienia merytorycznych przesłanek, warunkujących podjęcie decyzji o odmowie przyjęcia dziecka do szpitala. Jest to jedynie element określający sposób podjęcia decyzji. Lekarz dyżurujący, przed podjęciem ostatecznej decyzji, powinien zasięgnąć opinii ordynatora oddziału, do którego dziecko miałoby być przyjęte, albo jego zastępcy, albo lekarza kierującego tym oddziałem według art. 49 ust. 7 ustawy o działalności leczniczej. Obowiązek przeprowadzenia konsultacji, nie jest tożsamy z uzyskaniem zgody innego lekarza. Ostateczną decyzję podejmuje wciąż lekarz dyżurujący, odnotowując wynik konsultacji w dokumentacji medycznej.

Warunki udzielania świadczeń opieki zdrowotnej, określone w rozporządzeniu ministra właściwego do spraw zdrowia, nie stanowią przesłanek przyjęcia albo odmowy przyjęcia pacjenta do szpitala. Określają jedynie sposób podejmowania decyzji o tym, czy w okolicznościach danego przypadku zrealizowane zostały, uregulowane w art. 68 ust. 2 Konstytucji oraz art. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej, materialnoprawne warunki udzielenia świadczenia opieki zdrowotnej w postaci przyjęcia do szpitala. Materia ta mogła zatem zostać uregulowana w rozporządzeniu wykonawczym do ustawy.

Przewodniczącą składu orzekającego była sędzia TK Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz, sprawozdawcą był sędzia TK Michał Warciński.