Komunikat po Drukuj

Hipoteki przymusowe P 24/06

Uprzywilejowanie Skarbu Państwa w zakresie, w jakim przyznaje pierwszeństwo zaspokojenia hipotekom przymusowym Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego zabezpieczającym zobowiązania podatkowe, zaległości podatkowe i odsetki za zwłokę przed hipotekami ustanowionymi dla zabezpieczenia innych należności narusza zasady równości i niedyskryminacji.

26 listopada 2007 r. o godz. 12.00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał pytanie prawne Sądu Rejonowego w Stargardzie Gdańskim Wydział I Cywilny dotyczące hipoteki przymusowej.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 36 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa w zakresie, w jakim przyznaje pierwszeństwo zaspokojenia hipotekom przymusowym Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego zabezpieczającym zobowiązania podatkowe, zaległości podatkowe i odsetki za zwłokę przed hipotekami ustanowionymi dla zabezpieczenia innych należności, jest niezgodny z art. 32 Konstytucji.

Podatkowa hipoteka przymusowa jest szczególnym rodzajem hipoteki przymusowej, ustanowionym w celu skuteczniejszej egzekucji zobowiązań podatkowych przez państwo. Ustawodawca przyznał w kwestionowanym przepisie Skarbowi Państwa i jednostkom samorządu terytorialnego pierwszeństwo zaspokojenia należności podatkowych zabezpieczonych podatkową hipoteką przymusową - i to niezależnie od daty jej powstania - przed innymi należnościami zabezpieczonymi hipotecznie.

Cechą istotną wszystkich adresatów zakwestionowanego przepisu jest posiadanie przez nich statusu wierzyciela, którego wierzytelność jest zabezpieczona hipotecznie i zaliczona do tej samej kategorii wierzytelności. Istotą każdej hipoteki są zasady pierwszeństwa i jawności. Wierzyciele działają więc w zaufaniu do treści ksiąg wieczystych i ujawnionego w nich stanu obciążenia nieruchomości. Ich zaufanie do tak ukształtowanego mechanizmu działania zabezpieczenia hipotecznego podważa kwestionowany przepis Ordynacji podatkowej, który niweczy jego skuteczność. Umożliwia bowiem Skarbowi Państwa pozbawienie innych wierzycieli - w każdym czasie i w sposób niemożliwy do przewidzenia - zaspokojenia ich wierzytelności zabezpieczonych wcześniej ustanowionymi hipotekami.

W ocenie TK uprzywilejowanie Skarbu Państwa jest nieuzasadnione. Nie jest też konieczne z punktu widzenia ochrony interesu fiskalnego państwa, które ma już wystarczające instrumentarium na gruncie aktualnego stanu prawnego. Dokonywane jest z pokrzywdzeniem innych wierzycieli, tym samym jest sprzeczne z konstytucyjnymi zasadami równości i niedyskryminacji. Hipoteka jest instytucją prawa cywilnego, właściwą dla regulacji stosunków prywatnoprawnych. Nie wyklucza to wprawdzie możliwości zastosowania jej w stosunkach publicznoprawnych, jednak kwestionowany przepis, niwecząc istotę zabezpieczenia hipotecznego, narusza pewność obrotu i zasady, które państwo, uczestnicząc w życiu gospodarczym w relacjach z podmiotami prywatnymi, zobowiązane jest przestrzegać.

Rozprawie przewodniczył sędzia TK Wojciech Hermeliński, a sprawozdawcą był sędzia TK Marek Kotlinowski.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.