Wysokość minimalnego wynagrodzenia pełnomocnika z urzędu za prowadzenie sprawy w postępowaniu apelacyjnym SK 83/19
13 maja 2023 r. o godz. 11:00 Trybunał Konstytucyjny ogłosi orzeczenie wydane w sprawie skargi konstytucyjnej J.S. dotyczącej wysokości minimalnego wynagrodzenia pełnomocnika z urzędu za prowadzenie sprawy w postępowaniu apelacyjnym.
Trybunał Konstytucyjny dokona kontroli zgodności § 16 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu z art. 7, art. 64 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 92 ust. 1 Konstytucji RP.
Skarżący J S. - adwokat, był pełnomocnikiem z urzędu w prowadzo¬nym przed sądem okręgowym postępowaniu, którego przedmiotem było prawo do renty socjalnej odwołującego się, reprezentowanego przez Skarżącego. Postanowieniem sądu apelacyjnego przyznano Skarżącemu- pełnomocnikowi z urzędu, na podstawie § 16 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Mini-stra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (dalej: rozporządzenie z 2016 r.) zwrot kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielo¬nej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym oraz zwrot wy¬datków. Skarżący złożył, we własnym imieniu, zażalenie na to rozstrzygnięcie. Sąd apelacyjny zażalenie oddalił.
Skarżący wskazuje, że w toku procesu w sprawie, w której występował jako pełnomocnik z urzędu, doszło do zmiany stanu prawnego w zakresie stawek ad¬wokackich w sprawach ubezpieczeń społecznych. Początkowo obowiązywało rozporzą¬dzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie pono¬szenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy udzielonej przez ad¬wokata z urzędu (rozporządzenie z 2015 r.), które przewidywało „stawkę adwokacką” za sprawy z zakresu ubez¬pieczeń społecznych na poziomie 360 zł. Pod rzą¬dami rozporządzenia z 2016 r. „stawka adwokacka” za sprawy z zakresu ubezpie¬czeń społecznych wynosi 90 zł., zaś stawka minimalna w postępowaniu apelacyj¬nym została, stosownie do zaskarżonego przepisu, ustalona na kwotę 120 zł i taką też kwotę, powiększoną jedynie o stawkę podatku od towarów i usług, przyznał Skarżącemu sąd apelacyjny.
Zdaniem Skarżącego zgodnie z art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze (dalej : Prawo adwokaturze) Minister Sprawiedliwości został upoważniony do określenia, po zasięgnięciu opinii Naczelnej Rady Adwokackiej, szczegółowych zasad ustalania kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, z uwzględnieniem sposobu ustalania tych kosztów, wydatków stanowiących podstawę ich ustalenia oraz maksymalnej wysokości opłat za udzieloną pomoc. Zdaniem Skarżącego, upoważnienie, a przez to i wydane na jego podstawie rozporządzenie z 2016 r., są niezgodne z powołanymi w skardze konstytucyjnej wzorcami kontroli. Upoważ¬nienie z art. 29 ust. 2 Prawa o adwokaturze nie odpowiada przede wszystkim wy¬nikającemu z art. 92 ust. 1 zdanie drugie Konstytucji wymogowi, by upoważnie¬nia miało charakter szczegółowy. Skarżący wskazuje, że Prawo o ad¬wokaturze nie wyznaczając jakichkolwiek kryteriów lub miernika, które należy uwzględnić przy ustalaniu stawek, pozostawia w tym zakresie zu¬pełną swobodę Ministrowi Sprawiedliwości, co jest niezgodne z Konstytucją. Ponadto w ocenie Skarżącego Minister Sprawiedliwości, wydając rozporządzenie z 2016 r., a nie posiadając ku temu podstawy naruszył konstytucyjną zasadę legalizmu.
W ocenie Skarżącego kwestionowany przepis narusza również zasadę konstytu¬cyjnej ochrony praw majątkowych, o której mowa w art. 64 ust. 1 Konstytucji. Skarżący wskazuje, że prawo do wynagrodzenia za reprezen¬towanie strony postępowania sądowego z urzędu chroni szeroko rozumiany inte¬res majątkowy pełnomocnika będącego adwokatem. Skoro Konstytucja nakłada na państwo powinność ochrony nie tylko własności, ale również innych praw ma¬jątkowych, to zdaniem Skarżącego określona w kwestionowanym przepisie stawka, z uwagi na „zaniżoną wartość”, pozbawia go w sposób arbitralny - części wynagrodzenia za pomoc udzieloną z urzędu. Ponadto zdaniem Skarżącego obniże¬nie stawek w rozporządzeniu z 2016 r. względem wysokości stawek określonych w rozporządzeniu z 2015 r. nie ma merytorycznego uzasadnienia. Obniżenie to nie uwzględnia takich czynników jak inflacja, minimalne lub przeciętne wynagrodzenie, co prowadzi do oderwania tych stawek od jakichkol¬wiek czynników ekonomicznych. W efekcie następuje przerzucenie kosztów po¬mocy prawnej udzielonej z urzędu ze Skarbu Państwa na pełnomocnika z urzędu.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Piotr Pszczółkowski - przewodniczący, sędzia TK Jarosław Wyrembak - sprawozdawca, sędzia TK Andrzej Zielonacki.