Wyłączenie spod oceny w postępowaniu sądowoadministracyjnym ustaleń wynikających z prawomocnego wyroku karnego SK 8/20
4 lipca 2023 r. o godz. 9:30 Trybunał Konstytucyjny ogłosi orzeczenie wydane w sprawie skargi konstytucyjnej D. Ł. dotyczącej wyłączenia spod oceny w postępowaniu sądowoadministracyjnym ustaleń wynikających z prawomocnego wyroku karnego.
Trybunał Konstytucyjny dokona kontroli zgodności:
1) art. 11 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2018 r. poz. 1302, ze zm.) ,,w zakresie, w jakim przepis ten wiąże sądy administracyjne oraz organy podatkowe również w sprawach innych osób niż oskarżony, przeciwko któremu zapadł prawomocny, skazujący wyrok w postępowaniu karnym lub karnym skarbowym i przez to pozbawia te inne osoby, jeśli są podatnikami podatku od towarów i usług, prawa do pomniejszenia należnego podatku od towarów i usług o podatek naliczony”;
2) art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. a ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2018 r. poz. 2174, ze zm.) w związku z art. 11 ustawy przywołanej w pkt 1
,,w zakresie, w jakim pozbawia podatnika podatku od towarów i usług prawa do pomniejszenia należnego podatku od towarów i usług o podatek naliczony ze względu na przyjęcie, że faktury wystawione na rzecz tego podatnika stwierdzają czynności, które nie zostały dokonane, które to przyjęcie wynika ze związania sądów administracyjnych i organów podatkowych prawomocnym, skazującym wyrokiem w postępowaniu karnym lub karnym skarbowym, niewydanym wobec tego podatnika, ale wydanym wobec oskarżonego będącego kontrahentem podatnika i wystawcą tych faktur”
z art. 2, art. 45 ust. 1 oraz art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji RP.
Po ponownym rozpatrzeniu sprawy Dyrektor Urzędu Kontroli Skarbowej -określił skarżącemu, który prowadził działalność gospodarczą kwoty zobowiązań w podatku od towarów i usług za miesiąc za poszczególne miesiące 2011 r., z pominięciem podatku naliczonego, a wynikającego z faktur wystawionych na rzecz tego podatnika przez L B., prowadzącego działalność gospodarczą. Zdaniem organu faktury te nie potwierdzały rzeczywistych transakcji handlowych pomiędzy ich firmami. Decyzja ta została utrzymana w mocy decyzją Dyrektora Izby Skarbowej po rozpatrzeniu odwołania skarżącego. Następnie Wojewódzki Sąd Administracyjny (dalej WSA) oddalił skargę D Ł. na wskazaną decyzję Dyrektora Izby Skarbowej. WSA podniósł m.in., iż L B. został skazany prawomocnymi wyrokami Sądu Rejonowego za popełnienie przestępstw skarbowych. WSA stwierdził, iż, zgodnie z art. 11 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi jest związany ustaleniami tych wyroków karnych, z których wynika, że wszystkie faktury VAT, jakie w okresie od października 2007 r. do listopada 2011 r. L B. wystawił dla firmy D L. nie potwierdzały rzeczywistych zdarzeń gospodarczych. Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną D Ł. od wyroku WSA.
W ocenie Skarżącego, ustalenia wynikające z prawomocnego wyroku karnego są wyłączone spod oceny w postępowaniu sądowoadministracyjnym, a sądy administracyjne i organy podatkowe są związane wynikającymi z sentencji skazującego wyroku karnego okolicznościami dotyczącymi osoby sprawcy, strony przedmiotowej i podmiotowej przestępstwa, miejsca i czasu jego popełnienia. Skarżący podnosi więc, że sądom i organom nie wolno dokonywać jakichkolwiek ustaleń faktycznych sprzecznych z tym, co wynika z sentencji prawomocnego wyroku skazującego również w sprawach innych osób niż osoba, przeciwko której wydano prawomocny, skazujący wyrok w postępowaniu karnym. W wyniku zastosowania zasady związania prawomocnym wyrokiem skazującym sądu karnego Skarżący podnosi, że nie mógł skorzystać z procedury dowodowej, przewidzianej przez przepisy ordynacji podatkowej w ramach postepowania kontrolnego i podatkowego, przez co nie mógł udowodnić, że jego kontrahent dostarczył mu towar, co w ocenie Skarżącego zamyka mu drogę do dochodzenia swoich praw, naruszając w ten sposób jego prawo do sądu, w tym prawo do wysłuchania i prawo do sprawiedliwego procesu, zagwarantowane w art. 45 ust. 1 Konstytucji. Ponadto zdaniem Skarżącego kwestionowana regulacja narusza konstytucyjne zasady wynikające z art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji, gdyż prowadzi do powstania u Skarżącego zaległości podatkowej w podatku VAT, wbrew okolicznościom faktycznym, których nie może on wykazać.
Druga kwestionowana regulacja – jak podnosi Skarżący–pozbawia podatnika podatku od towarów i usług prawa do pomniejszenia należnego podatku od towarów i usług o podatek naliczony ze względu na przyjęcie, że faktury wystawione na rzecz tego podatnika stwierdzają czynności, które nie zostały dokonane. Skarżący wskazuje, że w sytuacji gdy z prawomocnego wyroku karnego wynika okoliczność przesądzająca o zastosowaniu zakwestionowanych przepisów ustawy o VAT, podatnik, który nie został skazany tym wyrokiem, może zostać pozbawiony prawa do pomniejszenia podatku VAT. Nie ma on możliwości wykazania, że nie zachodziły okoliczności przesądzające o zastosowaniu zaskarżonego przepisu ustawy o VAT, gdyż prowadziłoby to do naruszenia zasady związania prawomocnym wyrokiem karnym. Zdaniem Skarżącego kwestionowane przepisy pozbawiają podatnika podatku VAT prawa do korzystania z ,,dobrej wiary”. Przyjmuje się bowiem, że ,,wiedział” on o braku dostaw, nawet jeśli prawda jest inna. Tymczasem jak twierdzi Skarżący zasada związania ustaleniami prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa nie powinna przesądzać sama przez się, w świetle przepisów prawa podatkowego, o istnieniu odpowiedzialności podatkowej osoby, która nie była oskarżona. Tymczasem w obecnym stanie prawnym związanie wyrokiem sądu karnego wydanego wobec dostawcy skarżącego, automatycznie pozbawia podatnika prawa do odliczenia podatku i nie pozwala mu na skorzystanie z instytucji wynikających z orzecznictwa unijnego tj. ,,dobrej wiary”. W ocenie Skarżącego, kwestionowane przepisy naruszają zasadę zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa, zasadę bezpieczeństwa prawnego oraz zasadę sprawiedliwości proceduralnej, które można wyinterpretować z zasady demokratycznego państwa prawnego wyrażonej w art. 2 Konstytucji.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Andrzej Zielonacki - przewodniczący, sędzia TK Wojciech Sych - sprawozdawca, sędzia TK Piotr Pszczółkowski, sędzia TK Jakub Stelina, sędzia TK Michał Warciński.