Brak możliwości ustalenia wysokości emerytury na nowo, w oparciu o kwartalną formułę waloryzacji składek na ubezpieczenie emerytalne i kapitału początkowego, w przypadku osób, które wniosek o emeryturę zgłosiły przed dniem 1 czerwca 2021 r. P 7/22
15 listopada 2023 r. o godz. 10:00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna pytanie prawne Sądu Okręgowego w Elblągu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych dotyczące braku możliwości ustalenia wysokości emerytury na nowo, w oparciu o kwartalną formułę waloryzacji składek na ubezpieczenie emerytalne i kapitału początkowego, w przypadku osób, które wniosek o emeryturę zgłosiły przed dniem 1 czerwca 2021 r.
Trybunał Konstytucyjny dokona kontroli zgodności art. 25a ust. 2 pkt 2 oraz ust. 2a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa emerytalna) w związku z art. 17 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (dalej: ustawa zmieniająca), w zakresie, w którym przepisy te nie przyznają prawa do obliczenia emerytury z uwzględnieniem art. 25a ust. 2 pkt 2 oraz ust. 2a ustawy emerytalnej tym osobom, które wniosek o emeryturę zgłosiły przed dniem 1 czerwca 2021 r., z art. 2, art. 32 oraz 67 ust. 1 Konstytucji RP.
Skarżąca będąc uprawnioną do wcześniejszej emerytury, w czerwcu 2010 r. złożyła wniosek o emeryturę z tytułu ukończenia powszechnego wieku emerytalnego. ZUS przyznał Skarżącej emeryturę powszechną. Wypłatę emerytury powszechnej zawieszono, gdyż emerytura wcześniejsza była korzystniejsza. Skarżąca zwróciła się o ponowne ustalenie wysokości emerytury powszechnej, podnosząc m.in., że, składając wniosek o tę emeryturę nie miała świadomości negatywnego wpływu daty złożenia wniosku na wysokość świadczenia. Decyzją ZUS odmówiono Skarżącej ponownego ustalenia wysokości emerytury powszechnej. Skarżąca złożyła odwołanie od tej decyzji.
Sąd pytający wskazuje, że w sprawie skarżącej złożenie wniosku o emeryturę w czerwcu skutkowało niższym wymiarem emerytury w porównaniu do wniosków złożonych w pozostałych jedenastu miesiącach roku. Ponadto zdaniem sądu pytającego ustawodawca w ustawie zmieniającej nie przewidział regulacji, która dawałaby możliwość ustalenia wysokości emerytury na nowo, z uwzględnieniem zmian dotyczących sposobu waloryzacji składek emerytalnych oraz kapitału początkowego, tym osobom, którym już obliczono wysokość emerytury w czerwcu w latach poprzednich.
Zdaniem sądu pytającego niezrozumiałe jest wprowadzenie ustawowych regulacji jedynie na przyszłość. Problem ten powinien zostać uregulowany z uwzględnieniem również emerytur, których wysokość została ustalona w czerwcu w latach 2009-2019. Skoro w art. 17 ustawy zmieniającej - zdecydowano się wstecznie uregulować kwestie ustalenia wysokości emerytury w czerwcu 2021 r., nie było przeszkód o charakterze legislacyjnym, aby w tym samym przepisie ustawy zmieniającej wprowadzić rozwiązanie dotyczące poprzednich lat.
W ocenie sądu pytającego wynikająca z omawianych przepisów ustawy emerytalnej i ustawy zmieniającej rozbieżność uprawnień przysługujących ubezpieczonym, którym przyznano emeryturę lub podjęto jej wypłatę w czerwcu lat 2009-2019 i w czerwcu kolejnych lat, w sposób oczywisty narusza konstytucyjną zasadę równości wobec prawa, a przez to także - wynikające z art. 67 ust. 1 Konstytucji - prawo do zabezpieczenia społecznego, które powinno być adekwatne do wkładu ubezpieczonych w system tego zabezpieczenia, czyli uiszczonych składek, nie powinno więc zależeć od miesiąca złożenia wniosku o świadczenia lub miesiąca urodzenia. Nieprzyznanie prawa do wyrównania emerytur czerwcowych z lat 2009-2019 osobom będącym w sytuacji w istocie tożsamej do sytuacji emerytów czerwcowych z lat kolejnych narusza również w ocenie sądu pytającego art. 2 Konstytucji RP i zawartą w nim zasadę sprawiedliwości społecznej w demokratycznym państwie prawnym. Rozróżnienie uprawnień przysługujących ubezpieczonym będących w porównywalnej sytuacji skutkuje niczym nieuzasadnionym uprzywilejowaniem, co zdaniem sądu pytającego w demokratycznym państwie prawa nie powinno mieć miejsca.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Stanisław Piotrowicz - przewodniczący, sędzia TK Piotr Pszczółkowski - sprawozdawca, sędzia TK Justyn Piskorski, sędzia TK Bartłomiej Sochański, sędzia TK Wojciech Sych.