Zasady organizacji aplikacji notarialnej. K 12/10
27 czerwca 2013 r. o godz. 13.30 Trybunał Konstytucyjny rozpozna wniosek Krajowej Rady Notarialnej dotyczący zasad organizacji aplikacji notarialnej.
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności:
1) art. 75 ustawy z dnia 14 lutego 1991 roku - Prawo o notariacie z art. 92 ust. 1 konstytucji;
2) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 grudnia 2005 roku w sprawie organizacji aplikacji notarialnej z art. 75 ustawy z dnia 14 lutego 1991 roku - Prawo o notariacie;
3) § 1 ust. 1-3 powyższego rozporządzenia z art. 20, art. 22, art. 31 ust. 2 zdanie drugie, art. 65 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji oraz art. 75 ustawy z dnia 14 lutego 1991 roku - Prawo o notariacie.
Zdaniem wnioskodawcy art. 75 ustawy - Prawo o notariacie posiada blankietowy charakter, oraz nie określa nawet ogólnie kierunku unormowań, które powinny znaleźć się w akcie wykonawczym. Na Ministra Sprawiedliwości nałożony został obowiązek określenia organizacji aplikacji notarialnej w sytuacji, gdy nie wiadomo, o jakie kwestie natury organizacyjnej może chodzić. Przekazanie więc do unormowania w drodze rozporządzenia organizacji aplikacji notarialnej i otwiera drogę do regulacji kwestii, która powinna stanowić materię ustawową, przez co jest sprzeczne z konstytucją.
W przypadku, gdy ustawodawca używa zwrotu "w uzgodnieniu", oznacza to obowiązek określonego procedowania przy kształtowaniu treści aktów normatywnych w stadium prac przygotowawczych jeszcze przed wydaniem aktu. W szczególności obowiązek ten polega na zapewnieniu przez organ prawotwórczy informacji o projekcie decyzji prawotwórczej, zorganizowaniu dyskusji o merytorycznej treści projektu, stworzeniu możliwości prezentowania różnych stanowisk, próby ich ujednolicania i wzajemnego dostosowywania do oczekiwań partnerów tej dyskusji oraz wypracowaniu ostatecznej, w miarę możliwości wspólnej i optymalnej decyzji prawotwórczej. Tego rodzaju procedury nie dochowano, zdaniem wnioskodawcy, przy wydawaniu przez Ministra Sprawiedliwości rozporządzenia w sprawie organizacji aplikacji notarialnej. Nie wykazał on woli rzeczywistego wyjaśnienia rozbieżnych stanowisk i doprowadzenia do wspólnej decyzji prawotwórczej. Naruszona została w ten sposób idea działania w uzgodnieniu, gdyż pomimo istotnych różnic co do treści rozwiązań, Minister Sprawiedliwości przyjmując własną wersję nie postarał się o dostateczne jej umotywowanie - podkreśla wnioskodawca.
Przepis § 1 rozporządzenia w sprawie organizacji aplikacji notarialnej wskazuje trzy formy wykonywania patronatu (aplikant zatrudniony u notariusza, aplikant zatrudniony przez radę izby odbywający aplikację u patrona wyznaczonego przez radę, aplikant odbywający aplikację u patrona wyznaczonego przez radę bez nawiązania stosunku pracy). Prawo o notariacie nie precyzuje obowiązków i uprawnień patrona oraz aplikanta ani nawet nie przesądza kierunku rozwiązań, pomimo że zagadnienia dotyczące praw i obowiązków patrona przynależą w oczywisty sposób do materii ustawowej. Oznacza to, zdaniem wnioskodawcy, że Minister Sprawiedliwości wydał akt jedynie formalnie o charakterze wykonawczym, podczas gdy w istocie wydał niedopuszczalny konstytucyjnie akt samoistny. Kwestionowany par. 1 rozporządzenia nie realizuje zatem wymogu z art. 92 ust. 1 konstytucji, przewidującego stanowienie rozporządzeń tylko w celu wykonania ustawy.
Wnioskodawca zarzuca również między innymi naruszenie przez kwestionowane rozporządzenie zasady wolności działalności gospodarczej. Notariusze zostali bowiem włączeni przez ustawodawcę do grupy przedsiębiorców, co w konsekwencji powoduje, że stosują się wobec nich te same zasady i prawa, jak w przypadku wszystkich innych przedsiębiorców.
Rozprawie będzie przewodniczył sędzia TK Piotr Tuleja, sprawozdawcą będzie sędzia TK Leon Kieres.