Zmiana ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych. K 31/12
30 października 2013 r. o godz. 9.00 Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie rozpozna wniosek Krajowej Rady Sądownictwa dotyczący prawa o ustroju sądów powszechnych.
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności:
1) ustawy z dnia 18 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 203, poz. 1192) z art. 2 w związku z art. 7 i art. 119 ust. 1 konstytucji oraz art. 37 ust. 2 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 1992 r. Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (M.P. z 2012 r., poz. 32),
2) ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw z art. 2 w związku z art. 7 i art. 186 ust. 1 konstytucji oraz art. 2 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz. U. Nr 100, poz. 1082 ze zm.),
3) art. 9 i 9a ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.) z art. 10 ust. 1 i art. 173 konstytucji,
4) art. 21 § 3, art. 22 § 1 oraz art. 31 a § 1 pkt 1, 3 i 4 ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych z art. 2, art. 10 ust. 1 i art. 173 konstytucji,
5) art. 32 b § 1 i 3 oraz art. 32 c § 1 i 2 ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych z art. 2, art. 10 ust. 1 i art. 173 konstytucji,
6) art. 37 g § 5 oraz art. 37 h § 2, 3 i 4 ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych z art. 10 ust. 1 i art. 173 konstytucji,
7) art. 106 c ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych z art. 2, art. 10 ust. 1 i art. 178 ust. 1 konstytucji,
8) art. 106 e ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych z art. 2, art. 10 ust. 1, art. 92 ust. 1 i art. 178 ust. 1 konstytucji.
Krajowa Rada Sądownictwa sformułowała zarzuty proceduralne dotyczące uchwalenia ustawy z dnia 18 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (dalej: ustawa zmieniająca) oraz zarzuty merytoryczne dotyczące zmian wprowadzonych do ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych (dalej: p.u.s.p.)
Wskazując na zarzuty dotyczące procedury uchwalenia ustawy zmieniającej, KRS w pierwszej kolejności podniosła, że pierwsze czytanie ustawy zostało przeprowadzone na posiedzeniu komisji sejmowej (Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka) zamiast na posiedzeniu plenarnym Sejmu. Zgodnie z art. 37 ust. 2 Regulaminu Sejmu pierwsze czytanie na posiedzeniu Sejmu przeprowadza się m.in. w odniesieniu do projektów ustaw regulujących ustrój i właściwość władz publicznych.
Po drugie KRS zakwestionowała brak formalnego zaopiniowania przez nią projektu ustawy w postaci, którą Rada Ministrów przedłożyła Sejmowi. Zdaniem KRS, w przypadku ustaw uprawnienie do ich opiniowania dotyczy przede wszystkim tej wersji dokumentu, który został formalnie skierowany do Sejmu przez podmiot korzystający z inicjatywy ustawodawczej, a więc projektu w rozumieniu art. 32 i następnych Regulaminu Sejmu.
Przechodząc do zarzutów merytorycznych KRS zakwestionowała art. 9 i art. 9 a p.u.s.p., ustanawiające nadzór Ministra Sprawiedliwości nad działalnością administracyjną sądów. Zdaniem KRS rozszerzenie zakresu nadzoru nad działalnością administracyjną sądów ze strony organu władzy wykonawczej - Ministra Sprawiedliwości i przekazanie kierowania tą działalnością podległym mu organom - dyrektorom sądów, przy jednoczesnym pozbawieniu uprawnień prezesów sądów, prowadzi do naruszenia podziału i równowagi pomiędzy władzą wykonawczą i sądowniczą na rzecz przyznania prymatu tej pierwszej w zakresie administrowania sądami. W konsekwencji ogranicza odrębność i niezależność sądów, gwarantowaną w art. 173 konstytucji.
KRS zakwestionowała art. 21 § 3, art. 22 § 1 oraz art. 31 a § 1 pkt 1, 3 i 4 p.u.s.p., które dotyczą podziału kompetencji pomiędzy prezesem sądu a dyrektorem sądu. KRS wskazała, że mimo formalnego zwierzchnictwa służbowego prezesa sądu nad dyrektorem sądu, wyłączone są sprawy związane z dysponowaniem budżetem sądu, działalność administracyjna sądu służąca zapewnieniu odpowiednich warunków techniczno-organizacyjnych oraz majątkowych funkcjonowania sądu, a także kierowanie personelem administracyjnym (z wyjątkiem referendarzy i asystentów sędziów). Zdaniem KRS, ograniczenie w tak dalekim zakresie uprawnień prezesa sądu do kierowania podległym mu sądem na rzecz dyrektora sądu, który podlega władzy wykonawczej, narusza zasadę podziału władzy oraz odrębność i niezależność sądów.
KRS sformułowała zarzuty w odniesieniu do art. 32 b § 1 i 3 oraz art. 32 c § 1 i 2 p.u.s.p., które dotyczą relacji pomiędzy Ministrem Sprawiedliwości a dyrektorem sądu. Zdaniem KRS, art. 32 b § 1 i 3 p.u.s.p. w zakresie, w jakim przewiduje fakultatywne, a nie obligatoryjne odwołanie przez Ministra Sprawiedliwości dyrektora sądu w przypadku negatywnej oceny sprawozdania z powierzonej mu działalności sądów przez zgromadzenie ogólne sędziów apelacji, jak również wniosku przez prezesa sądu, narusza zasadę podziału władzy oraz odrębność i niezależność sądów. Ponadto KRS uważa, że art. 32 c § 1 i 2 p.u.s.p pozbawia prezesów sądów, którzy formalnie mają być zwierzchnikami dyrektorów sądów, wpływu na wynagrodzenie tych organów. Zarówno o wysokości wynagrodzenia, jak i dodatków specjalnych oraz nagród dla dyrektorów sądów i ich zastępców ma decydować wyłącznie Minister Sprawiedliwości.
KRS zakwestionowała art. 37 g § 5 oraz art. 37 h § 2, 3 i 4 p.u.s.p., które dotyczą relacji pomiędzy Ministrem Sprawiedliwości a prezesem sądu. Zdaniem KRS przyznanie Ministrowi Sprawiedliwości prawa do zwracania prezesowi lub wiceprezesowi sądu uwagi (art. 37g § 5 p.u.s.p.), nie tylko w zakresie sprawowania wewnętrznego nadzoru administracyjnego nad sądami, ale również w zakresie kierowania sądem, a także do odmowy przyjęcia informacji rocznej o działalności sądu (art. 37h § 2 - 4 p.u.s.p.), bez jednoczesnego zapewnienia prezesowi sądu możliwości zakwestionowania takiego stanowiska przed KRS, narusza zasadę podziału władzy oraz odrębność i niezależność sądów.
KRS wskazała, że w art. 106c p.u.s.p. wprowadzono instytucję "indywidualnego planu rozwoju sędziego", bez określenia na czym ten plan ma polegać i w jakim celu ma być opracowywany. Zdaniem KRS system ocen sędziów w istocie stanowi kolejny instrument nadzoru nad działalnością administracyjną sądów, który rozszerzył kompetencje Ministra Sprawiedliwości.
KRS zakwestionowała art. 106e p.u.s.p., który przewiduje upoważnienie dla Ministra Sprawiedliwości do określenia w drodze rozporządzenia szczegółowych kryteriów i sposobu oceny pracy sędziego oraz szczegółowego sposobu opracowywania indywidualnego planu rozwoju zawodowego sędziego. Zdaniem KRS, z uwagi na znaczenie regulacji związanych z oceną pracy i planowaniem rozwoju zawodowego sędziów, zagadnienia zawarte w upoważnieniu powinny stanowić materię ustawową. Ponadto, rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości przesądzi jak będą wyglądały oceny pracy sędziów. W tym zakresie akt ten nie wykonuje ustawy, ale ją uzupełnia, co w świetle art. 92 ust. 1 konstytucji jest niedopuszczalne.
Rozprawie będzie przewodniczył prezes TK Andrzej Rzepliński, sprawozdawcą będzie wiceprezes TK Stanisław Biernat.