Okoliczność powołania sędziego przez Prezydenta RP na wniosek KRS rozumiana jako przesłanka wyłączenia sędziego z mocy ustawy P 7/23
25 listopada 2025 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał pytanie prawne Sądu Najwyższego, Izba Cywilna dotyczące okoliczność powołania sędziego przez Prezydenta RP na wniosek KRS rozumianej jako przesłanka wyłączenia sędziego z mocy ustawy.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 48 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego rozumiany w ten sposób, że przesłankę wyłączenia sędziego z mocy samej ustawy stanowi okoliczność związana z powołaniem tego sędziego przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa do pełnienia urzędu, jest niezgodny z art. 179 w związku z art. 144 ust. 3 pkt 17 oraz z art. 190 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Orzeczenie zapadło jednogłośnie.
Przedmiotem kontroli była norma interpretowana z art. 48 § 1 pkt 1 k.p.c., w szczególności przez pewne składy SN, której praktyka stosowania została zapoczątkowana uchwałą połączonych Izb Cywilnej, Karnej oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych SN z 23 stycznia 2020 r., sygn. akt BSA I-4110-1/20 (dalej: uchwała połączonych Izb SN). Wykładnia tej normy odwołuje się do poglądu w doktrynie, który zakłada wadliwy status sędziów powołanych na podstawie ustawy o KRS po jej zmianach z grudnia 2017 r. i w konsekwencji ich wyłączanie z rozpoznania spraw z mocy samego prawa.
Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że zgodnie z art. 179 Konstytucji, sędziowie są powoływani przez Prezydenta na wniosek KRS. Kompetencja Prezydenta w tym zakresie jest jego prerogatywą określoną w art. 144 ust. 3 pkt 17 Konstytucji. Przypomniał ponadto, że powołania sędziowskie skutkują udziałem w wymiarze sprawiedliwości osób o identycznym statusie orzeczniczym. Zasadniczą kompetencję sędziego jest bowiem stosowanie prawa, zgodnie z Konstytucją i ustawą, na gruncie konkretnego przypadku, którego dotyczy sprawa. W tym zakresie sędzia zobowiązuje się w ślubowaniu składanym wobec Prezydenta wymierzać sprawiedliwość zgodnie z przepisami prawa. Jednocześnie żaden organ władzy publicznej, nawet w sytuacji powołania się na akty prawa międzynarodowego lub decyzje organów traktatowych, nie posiada kompetencji do kontrolowania – w jakikolwiek sposób – powołań sędziów przez Prezydenta, a w konsekwencji kwestionowania ich statusu.
Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że pełną aktualność zachowały jego wcześniejsze orzeczenia dotyczące powołań sędziowskich, w szczególności wyroki z 2 czerwca 2020 r., sygn. P 13/19 oraz z 23 lutego 2022 r., sygn. P 10/19, dotyczące art. 49 § 1 k.p.c. Uznał, że zawarte tam ustalenia są w jeszcze większym stopniu adekwatne względem przesłanki wyłączenia, o jakiej mowa w art. 48 § 1 pkt 1 k.p.c. W konsekwencji Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 48 § 1 pkt 1 k.p.c. rozumiany w ten sposób, że przesłankę wyłączenia sędziego z mocy samej ustawy stanowi okoliczność związana z powołaniem tego sędziego przez Prezydenta na wniosek KRS do pełnienia urzędu, jest niezgodny z art. 179 w związku z art. 144 ust. 3 pkt 17 Konstytucji.
Trybunał Konstytucyjny przypomniał także, że zgodnie z art. 190 ust. 1 Konstytucji, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne.
Praktyka orzecznicza, w ramach której wywodzona jest norma prawna poddana kontroli, znajduje swoje oparcie w uchwale połączonych Izb SN, której niekonstytucyjność została stwierdzona w wyroku TK z 20 kwietnia 2020 r., sygn. U 2/20. Linia orzecznicza, w ramach której stosowana jest zakwestionowana norma prawna, ignoruje ponadto orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące możliwości kontroli powołań sędziowskich. Wyroki w sprawach o sygn. P 10/19, sygn. P 13/19 oraz sygn. P 22/19 w sposób decydujący rozstrzygnęły wątpliwości w tym zakresie. Niedopuszczalne jest dokonywanie kontroli legalności powołania sędziego – bez względu na tryb i organ, który miałby taką ocenę przeprowadzić.
Zakwestionowana norma prawna narusza zasadę mocy powszechnie obowiązującej i ostateczności orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego. W konsekwencji Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 48 § 1 pkt 1 k.p.c. rozumiany w ten sposób, że przesłankę wyłączenia sędziego z mocy samej ustawy stanowi okoliczność związana z powołaniem tego sędziego przez Prezydenta na wniosek KRS do pełnienia urzędu, jest niezgodny z art. 190 ust. 1 Konstytucji.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: wiceprezes TK Bartłomiej Sochański - przewodniczący, sędzia TK Justyn Piskorski - sprawozdawca, sędzia TK Krystyna Pawłowicz, sędzia TK Stanisław Piotrowicz, sędzia TK Jarosław Wyrembak.