Okoliczność powołania sędziego przez Prezydenta RP na wniosek KRS rozumiana jako przesłanka wyłączenia sędziego z mocy ustawy P 7/23
25 listopada 2025 r. o godz. 11:00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna pytanie prawne Sądu Najwyższego, Izba Cywilna dotyczące okoliczność powołania sędziego przez Prezydenta RP na wniosek KRS rozumianej jako przesłanka wyłączenia sędziego z mocy ustawy.
Pytanie prawne czy art. 48 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.) rozumiany w ten sposób, że przesłankę wyłączenia sędziego z mocy samej ustawy stanowi okoliczność powołania tego sędziego przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa do pełnienia urzędu, jest zgodny z art. 179 w związku z art. 144 ust. 3 pkt 17 oraz z art. 190 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Uzasadniając przedstawione wobec art. 48 § 1 pkt 1 k.p.c. zarzuty, sąd pytający podkreśla, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego ukształtowały się w ostatnich latach, w związku z reformą ustrojową Krajowej Rady Sądownictwa (dalej: ,,KRS") odmienne kierunki, które nadają zaskarżonemu przepisowi (a także przepisowi art. 49 k.p.c.) odmienną treść, która -hipotetycznie - może wpływać na prawidłowość obsady w odniesieniu do wszystkich orzekających, na etapie postępowania przed Sądem Najwyższym, sędziów w sprawie, na tle której wywiedziono pytanie prawne.
Norma prawna przyznająca sądom kompetencje do kontroli legalności procedury powołania sędziego, w tym aktu powołania sędziego przez Prezydenta, jest - zdaniem sądu pytającego - niezgodna z art. 179 w związku z art. 144 ust. 3 pkt 17 oraz z art. 190 ust. 1 Konstytucji RP.
Sąd pytający zwraca uwagę, że, zgodnie z art. 190 ust. 1 Konstytucji, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. Orzeczenia Sądu Najwyższego, sytuujące się w kwestionowanej w pytaniu prawnym linii orzeczniczej, wydawane w sprawach dotyczących wyłączenia sędziego, stanowią systemowe odstąpienie od fundamentalnej zasady niepodważalności nominacji sędziowskich, a także ostateczności wyroków Trybunału Konstytucyjnego.
Uzasadniając naruszenie wskazanych wzorców kontroli przez art. 48 § 1 pkt 1 k.p.c. rozumianego w ten sposób, że przesłankę wyłączenia sędziego z mocy samej ustawy stanowi okoliczność powołania tego sędziego przez Prezydenta RP na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa do pełnienia urzędu, sąd pytający wskazał przede wszystkim na to, że okoliczności wyłączenia sędziego z mocy samej ustawy są w art. 48 k.p.c. wyliczone enumeratywnie. Wskazują one na skonkretyzowane i niebudzące wątpliwości sytuacje, w których zachodzi wyłączenie z mocy ustawy. Nie podlegają one ani rozszerzającej wykładni, ani ważeniu czy ocenie wpływu na bezstronne rozpoznanie sprawy - w przeciwieństwie do okoliczności objętych dyspozycją art. 49 § 1 k.p.c.
Sąd pytający wskazuje, że orzecznictwo Sądu Najwyższego zakładające kwestionowane w pytaniu prawnym rozumienie art. 48 § 1 pkt 1 k.p.c., forsuje pogląd, że osoba powołana na stanowisko sędziego Sądu Najwyższego na wniosek KRS ukształtowanej w składzie i procedującej w trybie przewidzianym ustawą z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym, przystępując do orzekania, musi na wstępie postępowania, a także w jego toku, poddać ocenie poprawność i legalność stosunku prawnoprocesowego wiążącego go ze stronami oraz stosunku prawnoustrojowego, jakim łączy się z państwem, w imieniu którego orzeka, w sytuacji zaś wystąpienia ryzyka nieprawidłowej obsady sądu należy podjąć wszelkie środki zapobiegające, a jednym z nich jest instytucja wyłączenia sędziego. Zasady tej, jak akcentuje się w orzecznictwie Sądu Najwyższego, nie może znosić wyrok Trybunału Konstytucyjnego, bowiem orzekanie przez osoby powołane do Sądu Najwyższego na podstawie wniosku KRS ukształtowanej w składzie i trybie przewidzianym ustawą z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym stanowi naruszenie prawa do sądu.
Oparta na przedstawionych założeniach wykładnia art. 48 § 1 pkt 1 k.p.c. jest - zdaniem Sądu pytającego - oczywistym i rażącym naruszeniem art. 190 ust. 1 Konstytucji a także art. 179 w związku z art. 144 ust. 3 pkt 17 Konstytucji, które podlegają bezpośredniemu stosowaniu w odniesieniu do skuteczności powołania, jako prerogatywy Prezydenta, nie wymagającego uprzedniej decyzji bądź zatwierdzenia ani jakiejkolwiek następczej kontroli. Jak podkreślił sąd pytający ustrojodawca nie przewidział w Konstytucji ani w innej ustawie procedury, która pozwalałaby zbadać sędziowskie powołania. W polskim systemie prawnym w ogóle nie istnieją środki kwestionowania powołania danego sędziego ani instytucji władnej to powołanie oceniać bez względu na podnoszone okoliczności.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: wiceprezes TK Bartłomiej Sochański - przewodniczący, sędzia TK Justyn Piskorski - sprawozdawca, sędzia TK Krystyna Pawłowicz, sędzia TK Stanisław Piotrowicz, sędzia TK Jarosław Wyrembak.