Niedopuszczalność złożenia skargi kasacyjnej w sprawach o czynsz najmu lub dzierżawy SK 47/22
29 stycznia 2025 r. o godz. 11:00 Trybunał Konstytucyjny ogłosi orzeczenie w sprawie skargi konstytucyjnej sp. z o.o. dotyczącej niedopuszczalności złożenia skargi kasacyjnej w sprawach o czynsz najmu lub dzierżawy.
Trybunał Konstytucyjny dokona kontroli zgodności art. art. 3982 § 2 pkt 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. — Kodeks postępowania cywilnego:
a) „w zakresie, w jakim uznaje za niedopuszczalne złożenie skargi kasacyjnej w sprawach o czynsz najmu lub dzierżawy”,
b) alternatywnie „rozumianego w ten sposób, że za niedopuszczalne uznaje się złożenie skargi kasacyjnej w sprawach dotyczących istnienia zobowiązania w zakresie czynszu najmu lub dzierżawy, ustalenia lub ukształtowania stosunku prawnego (jeżeli jego przedmiotem ma być czynsz) oraz dotyczących spraw o zwrot nadpłaconego czynszu najmu lub dzierżawy, w tym w sprawach roszczeń wywodzonych z art. 700 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. — Kodeks cywilny” (dalej: k. c.),
z art. 45 ust. 1 w związku z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 oraz art. 64 ust. 2 Konstytucji.
Skarżąca zawarła umowę ze sp. z o.o. (dalej: powódka), na podstawie której Skarżąca oddała powódce część należących do niej nieruchomości w celu budowy elektrowni wiatrowych i ich eksploatacji. W treści umowy powódka została uprawniona do używania ww. nieruchomości i pobierania pożytków naturalnych i cywilnych. Następnie powódka złożyła do sądu okręgowego pozew przeciwko Skarżącej, w którym na podstawie art. 700 k.c. domagała się zasądzenia określonej kwoty wraz z odsetkami tytułem zwrotu nadpłaconej części czynszu oraz ukształtowania stosunku prawnego łączącego strony przez obniżenie czynszu dzierżawy za każdą elektrownię wiatrową oraz stację transformatorową posadowioną na gruncie należącym do Skarżącej. W odpowiedzi na pozew Skarżąca wskazała m.in., że umowa łącząca ją z powódką jest umową nienazwaną, ponieważ, pomimo zatytułowania jej „Umowa dzierżawy" nie spełnia kodeksowych przesłanek definicji umowy dzierżawy z uwagi na niemożność pobierania pożytków z nieruchomości. Pożytek powódki stanowił w tym przypadku prąd z farmy wiatrowej, posadowionej na nieruchomości, która - zgodnie z zawartą umową - stanowiła odrębny od posadowionych na niej urządzeń przedmiot własności. W związku z powyższym do łączącej strony umowy nie mają zastosowania przepisy kodeksu cywilnego regulujące umowę dzierżawy. Sąd okręgowy zasądził od Skarżącej na rzecz powódki zapłatę kwoty nadpłaconego czynszu dzierżawnego. W pozostałym zakresie sąd powództwo oddalił obciążając Skarżącą kosztami procesu. W uzasadnieniu sąd okręgowy ustalił, że strony łączyła umowa dzierżawy. Od powyższego wyroku Skarżąca złożyła apelację. Sąd apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, iż obniżył zasądzone od Skarżącej na rzecz powódki przez sąd okręgowy koszty procesu, w pozostałym zakresie powództwo oddalił. Sąd apelacyjny podzielił ustalenia i kwalifikację prawną sądu okręgowego co do łączącego strony stosunku jako umowy dzierżawy. Przychylił się też do ustaleń pierwszej instancji, że w sprawie została spełniona przesłanka pobierania pożytków z art. 53 § 1 k.c. Skarżąca wniosła skargę kasacyjną, którą Sąd Najwyższy odrzucił. W uzasadnieniu SN stwierdził, że stosownie do art. 3982 § 2 pkt 1 skarga kasacyjna jest niedopuszczalna m.in. w sprawach o czynsz najmu lub dzierżawy.
W ocenie Skarżącej zaskarżany przepis oraz zaskarżana w ramach wniosku alternatywnego norma prawna naruszają podmiotowe prawo konstytucyjne, którym jest prawo do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji). Naruszenie to polega na wprowadzeniu wyjątku od prawa do nadzwyczajnego środka zaskarżenia, jakim jest skarga kasacyjna. Wyjątek ten odnoszący się do spraw „o czynsz najmu i dzierżawy” ma zdaniem Skarżącej charakter nieproporcjonalny do zamierzonego celu ustawodawcy (art. 31 ust. 3 Konstytucji) i wyraża się w odmiennym potraktowaniu podmiotów znajdujących się w podobnej sytuacji prawnej przy braku dostatecznego uzasadnienia dla wprowadzenia ww. wyjątku. Kryterium przedmiotowe zastosowane przez ustawodawcę przy formułowaniu art. 3982 § 2 pkt 1 k.p.c. w zaskarżonym zakresie jest w ocenie Skarżącej nieproporcjonalne do zamierzonego przez ustawodawcę celu regulacji.
Ponadto Skarżąca wskazuje, że wyjątek ten został wprowadzony z naruszeniem ogólnej zasady równości wobec prawa, a także szczególnej zasady równej ochrony własności i innych praw majątkowych (art. 64 ust. 2 Konstytucji). Dlatego, zdaniem Skarżącej, dochodzi do nieuzasadnionego uprzywilejowania podmiotów, które oddały przedmiot swojej własności do używania innej osobie na podstawie innych czynności prawnych niż umowa najmu lub dzierżawy. W skardze zwrócono uwagę, że ustawodawca może ograniczyć możliwość wnoszenia skargi kasacyjnej, wprowadzając takie ograniczenie powinien jednak konstytucyjnych zasad równości oraz proporcjonalności. Obecnie obowiązujące rozwiązanie jest, zdaniem Skarżącej, sprzeczne z konstytucyjną zasadą równej dla wszystkich ochrony praw majątkowych.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Wojciech Sych - przewodniczący, prezes TK Bogdan Święczkowski - sprawozdawca, sędzia TK Rafał Wojciechowski, sędzia TK Jarosław Wyrembak, sędzia TK Andrzej Zielonacki.