Ograniczenie czasowe dopuszczalności wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa przez męża matki dziecka do osiągnięcia przez nie pełnoletniości SK 80/22
12 marca 2025 r. o godz. 11:00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna skargę konstytucyjną W. Sz. dotyczącą ograniczenia czasowego dopuszczalności wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa przez męża matki dziecka do osiągnięcia przez nie pełnoletniości.
Trybunał Konstytucyjny dokona kontroli zgodności art. 63 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. — Kodeks rodzinny i opiekuńczy w zakresie, w jakim „wiąże moment końcowy (określa termin zawity) wystąpienia z powództwem o zaprzeczenie ojcostwa przez męża matki do dnia osiągnięcia przez dziecko pełnoletności”, z art. 30 w związku z art. 47 w związku z art. 32 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP.
Skarżący posiada syna z drugiego małżeństwa, który dopuścił się względem niego przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu, pod wpływem narkotyków które zażywa. Wobec powyższego Skarżący, kierując się takim zachowaniem syna sporządził testament notarialny, w którym go wydziedziczył. Sporządzając testament Skarżący powziął informację, że wydziedziczony w testamencie syn, nie jest jego synem. W związku z powyższym Skarżący wystąpił z powództwem o zaprzeczenie ojcostwa. Sąd rejonowy oddalił powództwo Skarżącego. Sąd ten stwierdził, że zasadniczą dla niego podstawą prawną dla oddalenia powództwa był przepis art. 63 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. — Kodeks rodzinny i opiekuńczy (dalej: KRiO), z którego wynika, że mąż matki może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa w ciągu roku od dnia, w którym dowiedział się, że dziecko od niego nie pochodzi, nie później jednak niż do dnia osiągnięcia przez dziecko pełnoletności. Od powyższego orzeczenia skarżący złożył apelację. Sąd okręgowy oddalił apelację Skarżącego wskazując w uzasadnieniu, że wyrok TK w sprawie SK 18/17, na który powoływał się Skarżący, dotyczy sytuacji, w której dziecko, po osiągnięciu pełnoletniości, dowiaduje się, że pochodzi od innego ojca niż mąż matki. W orzeczeniu tym nie ma natomiast wskazania, że analogicznie należy traktować sytuację, gdy mąż matki dowiedział się, po upływie wielu lat od uzyskania przez dziecko matki pełnoletniości, że nie jest jego ojcem. Sąd okręgowy wskazał że pomimo, iż rozumie stanowisko apelującego, nie ma ono jednak przełożenia na obowiązujące przepisy, które sąd jest zobowiązany stosować. Przewidziany bowiem przepisem art. 63 KRiO termin, jest terminem, który sąd ma obowiązek badania z urzędu i jego rygorystyczność ma na względzie ochronę interesu rodziny.
W ocenie Skarżącego kwestionowany przepis narusza jego podstawową wolność wynikającą z art. 47 Konstytucji RP, jaką jest prawo do decydowania o swoim życiu osobistym i prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rozumiane w ten sposób, że ma on prawo do poznania swojej tożsamości i ustalenia więzów rodzicielstwa nad swoimi dziećmi albo też do zaprzeczenia tym więzom rodzicielskim, jeśli kwestionuje ojcostwo nad dzieckiem. W tym też kontekście wolność tę należy wywodzić z art. 30 Konstytucji RP i wiązać ją z prawem do prawej ochrony godności człowieka – wskazuje Skarżący.
Zdaniem Skarżącego art. 63 KRiO - narusza te konstytucyjne prawa i wolności w sposób bezpośredni i uniemożliwia na gruncie prawnym skorzystanie z nich. Ograniczenie to, w ocenie Skarżącego, narusza również zasadę proporcjonalności (art. 31 ust. 3 Konstytucji RP).
Ponadto Skarżący wskazuje, że kwestionowany przepis - poprzez ograniczenia czasowe do występowania z powództwem - narusza też prawo Skarżącego do tego, aby był on równy wobec prawa względem innych podmiotów tj. dzieci, które pomimo dojścia do pełnoletności nie są ograniczone żadnym terminem do kwestionowania ojcostwa, a jedynie mają obowiązek wystąpienia ze stosowym powództwem w ciągu roku od dnia, w którym dowiedziało się o istotnych okolicznościach związanych z ojcostwem, ale niezależnie od tego, kiedy się o tym dowiedzą. Z tych też względów – w ocenie Skarżącego – kwestionowany przepis dyskryminuje Skarżącego, jako ojca dziecka, który też winien mieć takie samo prawo do swojej tożsamości biologicznej, tzn. do tego, aby wystąpić o zaprzeczenie ojcostwa w niezależnie jakim terminie dowie się o istotnych z punktu widzenia ojcostwa okolicznościach.
Skarżący zwraca również uwagę na kwestię zróżnicowania spraw ojców, którzy po uzyskaniu pełnoletniości przez dziecko dowiedzieli się o okolicznościach, które mogą stanowić podważenie ich dotychczasowego myślenia, że są oni ojcami dziecka.
W tym właśnie zakresie Skarżący dopatruje się naruszenie zasady równości wobec prawa i zasady niedyskryminacji (art. 32 Konstytucji RP).
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Andrzej Zielonacki - przewodniczący, prezes TK Bogdan Święczkowski - sprawozdawca, sędzia TK Wojciech Sych, sędzia TK Michał Warciński, sędzia TK Rafał Wojciechowski.