Prawo do ponownego przeliczenia emerytury SK 48/25
18 listopada 2025 r. o godz. 12:45 Trybunał Konstytucyjny rozpozna skargę konstytucyjną dotyczącą prawa do ponownego przeliczenia emerytury.
Trybunał Konstytucyjny dokona kontroli zgodności art. 183 ust. 6 ustawy z dnia 17 grudnia 1988 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa emerytalna) w zakresie, w jakim „wyłącza osobom, otrzymującym tzw. emeryturę mieszaną, ustaloną na podstawie art. 26 i art. 53 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, prawo do ponownego przeliczenia emerytury (podstawy wymiaru emerytury), także na podstawie art. 111 w zw. z art. 109 ustawy o emeryturach i rentach z FUS”,
z art. 67 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 i 2 oraz art. 64 ust. 2 Konstytucji RP.
Skarżąca urodziła się 24 grudnia 1951 r. Decyzją z 2 marca 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ZUS), na podstawie art. 183 ust. 3 ustawy emerytalnej, przyznał jej emeryturę, której 55% było ustalone na podstawie art. 53 ustawy o FUS a 45% na podstawie jej art. 26. Po uzyskaniu prawa do świadczenia Skarżąca jeszcze 9 lat pracowała i odprowadzała składki. Od 2014 r. jej emerytura była przeliczana na podstawie art. 108 ustawy emerytalnej. W 2021 r. Skarżąca bezskutecznie wystąpiła o przeliczenie przez ZUS emerytury na podstawie art. 110a ustawy emerytalnej a sądy pierwszej i drugiej instancji utrzymały w mocy decyzję organu emerytalnego. W 2023 r. Skarżąca ponownie wystąpiła do ZUS o przeliczenie emerytury, tym razem na podstawie art. 111 w związku z art. 109a ustawy emerytalnej. Sąd okręgowy oddalił odwołanie Skarżącej a sąd apelacyjny oddalił jej apelację.
Zdaniem Skarżącej art. 183 ust. 6 ustawy emerytalnej jest niekonstytucyjny, albowiem pozbawia obywateli, pobierających tzw. emerytury mieszane możliwości przeliczenia emerytury na podstawie art. 111 w związku z art. 109 ustawy emerytalnej, z uwzględnieniem dalszej pracy, po osiągnięciu emerytury i odprowadzania składek, w części ustalonej na podstawie art. 53 tej ustawy. W efekcie w ocenie Skarżącej dochodzi do sytuacji, w której osoby młodsze, z mniejszym stażem i mniejszymi zarobkami uzyskują świadczenia emerytalne wyższe niż osoby starsze z dłuższym stażem i wyższymi zarobkami. Przepis art. 183 ust. 6 ustawy emerytalnej powszechnie jest interpretowany, że do takiego przeliczenia ma zastosowanie wyłącznie art. 108 ustawy emerytalnej. Takie stanowisko, będące wyrazem literalnej interpretacji, narusza, zdaniem Skarżącej, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 i 2 oraz art. 64 ust. 2 Konstytucji RP.
Zdaniem Skarżącej ograniczenie możliwości przeliczenia przysługującego jej świadczenia nie spełnia wymogów określonych w art. 31 ust. 1 Konstytucji. Biorąc pod uwagę treść wskazanego wzorca, niedopuszczalne są ograniczenia godzące w podstawowe prawa i wolności, nie wynikające wprost z ustawy oraz nie uzasadnione koniecznością realizacji przesłanek wskazanych w art. 31 ust. 3 Konstytucji. Takie podejście i interpretacja art. 183 ust. 6 ustawy emerytalnej jest sprzeczne z założeniem racjonalnego ustawodawcy oraz rażąco niesprawiedliwe – wskazuje Skarżąca. Skoro w art. 183 ust. 1-5 ustawy emerytalnej ustawodawca przewidział dwa sposoby ustalenia emerytury – na podstawie art. 53 i art. 26, to w ocenie Skarżącej nie można się zgodzić z ograniczeniem przeliczenia emerytury wyłącznie do art. 108 ustawy emerytalnej, mającym zastosowanie do emerytur, ustalanych na podstawie art. 26 tej ustawy.
Podstawą przeliczenia emerytury na podstawie art. 108 ustawy emerytalnej jest wyłącznie przeliczenie składek, po dniu ustaleniu prawa do emerytury. Tymczasem, przeliczenie na podstawie art. 111 tej ustawy pozwala na ponowne przeliczenie podstawy wymiaru emerytury, w sposób najbardziej korzystny dla emeryta. W sytuacji, gdy część emerytury Skarżącej jest ustalona w 55 % na podstawie art. 53 ustawy, to tak też emerytura winna być przeliczana. Nie ma uzasadnienia prawnego, dla różnicowania Skarżącej tylko z uwagi na rok urodzenia. Takie różnicowanie stanowi zdaniem Skarżącej naruszenie równości wobec prawa i dyskryminację.
W ocenie Skarżącej art. 183 ust. 6 ustawy narusza prawo do zabezpieczenia społecznego, przewidziane w art. 67 ust. 1 Konstytucji. Jest również niezgodny z art. 64 ust. 2 Konstytucji ponieważ zaskarżony przepis różnicuje Skarżącą i jej podobne osoby, i nie pozwala na ponowne przeliczenie emerytury, a konkretnie podstawy jej wymiaru, to tym samym prawo do ochrony prawa majątkowego jest istotnie naruszone.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Stanisław Piotrowicz - przewodniczący, sędzia TK Jakub Stelina - sprawozdawca, sędzia TK Justyn Piskorski, wiceprezes TK Bartłomiej Sochański, prezes TK Bogdan Święczkowski.