Status pozbawionego wolności posła lub senatora Kp 2/25
9 lipca 2025 r. o godz. 11:00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna wniosek Prezydenta RP dotyczący statusu pozbawionego wolności posła lub senatora.
Trybunał Konstytucyjny dokona kontroli zgodności z Konstytucją ustawy z dnia 21 lutego 2025 r. o zmianie ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora.
Ustawie tej Prezydent RP zarzuca niezgodność:
1) art. 1 pkt 1 w zakresie, w jakim nadaje nowe brzmienie art. 5a ustawy z dnia 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora (Dz. U. z 2024 r. poz. 907) w części obejmującej ustępy 1 i 3,
2) art. 2 w zakresie, w jakim przepis ten odsyła do art. 23 ust. 10a ustawy powołanej w pkt 1
- z art. 7, art. 118 ust. 1, art. 119 ust. 1 i art. 121 ust. 2 Konstytucji przez to, że zakres uchwalonych przez Senat poprawek wykroczył poza materię ustawy uchwalonej przez Sejm.
W ocenie Wnioskodawcy, poważne wątpliwości budzi analiza procesu ustawodawczego uchwalenia ustawy nowelizującej, zwłaszcza na etapie prac senackich. Senat w uchwale zaproponował dwie istotne poprawki w obrębie przekazanej ustawy.
Poprawka nr 1 nadaje nowe brzmienie art. 5a ustawy o wykonywania mandatu posła i senatora. W ust. 1 określono, że poseł lub senator pozbawiony wolności albo wobec którego wydano postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania może korzystać jedynie z tych praw i obowiązków, określonych w ustawie o wykonywaniu mandatu posła i senatora, które nie zostały wymienione w powołanym przepisie. W ust. 2 przewidziano, że unormowanie wynikające z ust. 1 dotyczy także posła lub senatora, wobec którego nie jest możliwe rozpoczęcie odbywania kary pozbawienia wolności albo wykonanie postanowienia o zastosowaniu tymczasowego aresztowania w sytuacji, gdy taki parlamentarzysta ukrywa się lub jest nieobecny w kraju. Ponadto zaproponowano dodanie ust. 3, regulującego sytuację posła lub senatora, wobec którego umorzono postępowanie karne lub wydano wyrok uniewinniający. Przewidziano także zmianę o charakterze redakcyjnym w obrębie art. 23 ust. 10a ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora.
Poprawka nr 2 rozszerza zakres przepisu intertemporalnego na sytuację wejścia Marszałka Sejmu lub Marszałka Senatu w prawa i obowiązki posła lub senatora dotyczące biur poselskich oraz senatorskich w drodze odesłania do art. 23 ust. 10a ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora. W konsekwencji art. 5a i art. 23 ust. 10a ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora miały znajdować zastosowanie do posła lub senatora, wobec którego wydano postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej.
Wnioskodawca wskazuje, że poprawki senackie mogą bez ograniczeń modyfikować materię zawartą w ustawie uchwalonej przez Sejm, ale nie mogą jednak wykraczać poza jej zakres przedmiotowy. Ze względu na to, że tworzenie prawa jest aktywnością wkraczającą w sferę praw oraz wolności człowieka i obywatela, konieczne jest zdaniem Wnioskodawcy zachowanie określonych w Konstytucji ram proceduralnych procesu legislacyjnego, gdyż wtedy gwarantowana jest pełna i rzetelna analiza projektowanych regulacji.
Wnioskodawca zauważa, że zakwestionowane przepisy wykraczają poza materię ustawy uchwalonej przez Sejm i następnie przekazanej Senatowi. Zaproponowana przez izbę wyższą parlamentu zmiana art. 5 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora oraz zmiana w art. 2 ustawy nowelizującej nie były w ogóle objęte ustawą pierwotnie uchwaloną przez Sejm. Poprawki zaproponowane przez Senat stanowiły nowość normatywną ewidentnie wykraczające poza cel ustawy nowelizującej, jakim było jedynie unormowanie sytuacji prawnej posła albo senatora, w stosunku do którego wydane zostało postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania, ale nie doszło jeszcze do wykonywania tego środka zapobiegawczego.
Wnioskodawca wskazuje, że zgodnie z art. 7 Konstytucji, wykluczone jest domniemanie kompetencji organów konstytucyjnych. Przekroczenie przez Senat zakresu poprawek wnoszonych w trybie art. 121 ust. 2 Konstytucji należy w ocenie Wnioskodawcy zakwalifikować jako naruszenie zasady legalizmu. Uchwalona przez Sejm 21 lutego 2025 r. ustawa nowelizująca zdaniem Wnioskodawcy narusza art. 7, art. 118 ust. 1, art. 119 ust. 1 i art. 121 ust. 2 Konstytucji.
W ocenie Wnioskodawcy nie można przyjąć stwierdzenia, że udało się stworzyć kompatybilne ze sobą regulacje dotyczące zawieszenia określonych praw i obowiązków parlamentarzysty na czas pozbawienia wolności. Tak poważna materia prawno-konstytucyjna wprowadzona została ad hoc, w drodze poprawki Senatu wykraczającej poza zakres materii uregulowanej w ustawie, bez wcześniejszych pogłębionych analiz i opinii doktryny w tym temacie, co zdaniem Wnioskodawcy jest niezgodne z Konstytucją RP.
Pełny skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: prezes TK Bogdan Święczkowski - przewodniczący, sędzia TK Justyn Piskorski - sprawozdawca.