Uprawnienia Ministra Sprawiedliwości w postępowaniu dyscyplinarnym K 16/24
24 kwietnia 2025 r. o godz. 11:00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna wniosek Krajowej Rady Sądownictwa dotyczący uprawnienia Ministra Sprawiedliwości w postępowaniu dyscyplinarnym.
Trybunał Konstytucyjny dokona kontroli zgodności:
- art. 41b § 3b ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (dalej: p.u.s.p.) z art. 2, art. 173 i art. 178 ust. 1 w związku z art. 10 ust. 1 Konstytucji RP,
- art. 112b ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych z art. 2, art. 173 i art. 178 ust. 1 w związku z art. 10 ust. 1 Konstytucji RP;
- art. 114 § 9 p.u.s.p. w zakresie, w jakim przepis ten przewiduje, że Minister Sprawiedliwości może złożyć sprzeciw od postanowienia rzecznika dyscyplinarnego o odmowie wszczęcia postępowania z art. 2, art. 173 i art. 178 ust. í w związku z art. 10 ust. 1 Konstytucji RP;
- art. 114 § 9 p.u.s.p. w zakresie, w jakim przepis ten przewiduje, że wniesienie sprzeciwu przez Ministra Sprawiedliwości od postanowienia rzecznika dyscyplinarnego o odmowie wszczęcia postępowania jest równoznaczne z obowiązkiem wszczęcia postępowania dyscyplinarnego z art. 2, art. 173 i art. 178 ust. 1 w związku z art. 10 ust 1 Konstytucji RP;
- art. 114 § 9 p.u.s.p. w zakresie, w jakim przepis ten przewiduje, że wskazania Ministra Sprawiedliwości we wniesionym sprzeciwie co do dalszego toku postępowania są wiążące dla rzecznika dyscyplinarnego z art. 2, art. 173 i art. 178 ust. 1 w związku z art. 10 ust. 1 Konstytucji RP;
- art. 114 § 12 p.u.s.p. w zakresie, w jakim przepis ten przewiduje, że Minister Sprawiedliwości może żądać od rzecznika dyscyplinarnego przesłania materiałów zebranych w toku czynności wyjaśniających lub postępowania dyscyplinarnego, a zawierających dokumenty z akt sądowych, zaś rzecznik dyscyplinarny jest zobowiązany do niezwłocznego przesłania tych materiałów z wynikającą z art. 2 Konstytucji RP zasadą zakazu nadmiernej ingerencji, art. 173 i art. 178 ust. 1 w związku z art. 10 ust. 1 Konstytucji RP;
- § 573 ust. 3 i ust. 4 Zarządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 czerwca 2019 r. w sprawie organizacji i zakresu działania sekretariatów sądowych oraz innych działów administracji sądowej (dalej: zarządzenie MS) z art. art. 148 § 1 p.u.s.p. i art 128 p.u.s.p. w związku z art. 128 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego, a przez to z art. 93 ust 1 i 2, art. 173 i art. 176 ust. 2 Konstytucji RP.
Krajowa Rada Sądownictwa (dalej: Wnioskodawca) wskazuje kwestionowany kompleks przepisów jako stanowiący podstawę prawną takich uprawnień Ministra Sprawiedliwości jak:
- prawo rozpoznawania skarg na działalność Rzecznika Dyscyplinarnego Ministra Sprawiedliwości (art. 41b § 3b p.u.s.p.);
- arbitralne prawo powoływania Rzecznika Dyscyplinarnego Ministra Sprawiedliwości o szczególnych uprawnienia względem innych rzeczników dyscyplinarnych (art. 112b p.u.s.p) - dedykowane wyłącznie Ministrowi Sprawiedliwości prawo wniesienia sprzeciwu związanie rzeczników dyscyplinarnych treścią sprzeciwu (art. 114 § 9 p.u.s.p.);
- prawo żądania przesłania akt postępowania dyscyplinarnego (art. 114 § 12 p.u.s.p);
- obowiązek doręczenia Ministrowi Sprawiedliwości w postępowaniu dyscyplinarnym wszystkich pism i decyzji procesowych (§ 573 ust. 3 i ust. 4 zarządzenia Ministra Sprawiedliwości).
W ocenie Wnioskodawcy kwestionowane przepisy stanowią niedopuszczalne uprzywilejowanie Ministra Sprawiedliwości względem innych stron, uczestników postępowań dyscyplinarnych i jednocześnie stanowią nadmierną ingerencję organu władzy wykonawczej w funkcjonowanie sądów powszechnych. Z uwagi na powiązanie między przepisami kreującymi kompleks uprawnień Ministra Sprawiedliwości, w ocenie Wnioskodawcy, analizie powinna podlegać nie tylko treść pojedynczej normy, ale również to, czy instytucja wykreowana przez skarżony przepis, istniejąc i działając w systemie prawnym, nie prowadzi do naruszenia niezależności sądów i niezawisłości sędziów, a w konsekwencji, do niezgodności z konstytucyjnym prawem do sądu. Wnioskodawca stoi na stanowisku, że nie chodzi o eliminację jednostkowych, niekonstytucyjnych rozstrzygnięć wydanych na podstawie skarżonych przepisów, lecz o usunięcie mechanizmu w całości, stanowiącego nieuprawnioną, nadmierną ingerencję czynnika politycznego - Ministra Sprawiedliwości, jako organu władzy wykonawczej w kompetencje władzy sądowniczej i jej organów.
Zdaniem Wnioskodawcy prawo Ministra Sprawiedliwości żądania przesłania akt postępowania dyscyplinarnego wiążące rzecznika dyscyplinarnego w zakresie niezwłocznego przesłania akt (art. 114 § 12 p.u.s.p) odbiera organowi sądowemu - rzecznikowi dyscyplinarnemu kontrolę nad postępowaniem. Minister Sprawiedliwości nawet nie powołując rzeczników ad hoc poprzez żądanie przesłania akt i zatrzymanie akt skutecznie może odsunąć Rzecznika Dyscyplinarnego Sądów Powszechnych, jego dwóch Zastępców, pozostałych zastępców rzeczników od prowadzenia określonych spraw. Ingerencja władzy wykonawczej pozwalająca na faktyczne, nielimitowane czasowo odebranie akt postępowania dyscyplinarnego rzecznikom dyscyplinarnym godzi, zdaniem Wnioskodawcy, w zasadę równoważenia się i podziału władzy oraz zasadę niezależności sądów.
Wnioskodawca wskazuje również, że z faktu nieprawidłowego ukształtowania relacji między Ministrem Sprawiedliwości, a rzecznikami dyscyplinarnymi sędziów, w szczególności z rzecznikami nadzwyczajnymi nie można wyprowadzić wniosku o prawnie dopuszczalnej podległości, a przez to kompetencji Ministra Sprawiedliwości do regulowania w drodze aktu wewnętrznego praktyki działań rzeczników.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Jarosław Wyrembak - przewodniczący, sędzia TK Stanisław Piotrowicz - sprawozdawca, prezes TK Bogdan Święczkowski, sędzia TK Michał Warciński, sędzia TK Rafał Wojciechowski.