Ustawa budżetowa na 2025 r. K 2/25
6 maja 2025 r. o godz. 13:00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna wniosek Prezydenta RP dotyczący ustawy budżetowej na 2025 r.
Trybunał Konstytucyjny dokona kontroli zgodności:
1) art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 9 stycznia 2025 r. ustawa budżetowa na rok 2025 w części dotyczącej załącznika nr 2 część 06. Trybunał Konstytucyjny z art. 10, art. 188 i art. 189 w związku z art. 194 ust. 1 i art. 195 ust. 2 Konstytucji;
2) art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 9 stycznia 2025 r. ustawa budżetowa na rok 2025 w części dotyczącej załącznika nr 2 część 52. Krajowa Rada Sądownictwa z art. 10, art. 186 i art. 179 w związku z art. 187 Konstytucji.
Prezydent RP (dalej: Wnioskodawca) wskazuje, że zgodnie z zasadą podziału władz przewidzianą w art. 10 Konstytucji, każda z trzech władz powinna być wyposażona w kompetencje, które materialnie odpowiadają jej istocie. Każda z władz powinna również zachować pewne minimum wyłączności kompetencyjnej stanowiącej o zachowaniu tej istoty. Jak zauważa Wnioskodawca, w przypadku Trybunału Konstytucyjnego owym istotnym atrybutem władzy jest kompetencja do rozstrzygania o hierarchicznej zgodności norm prawnych oraz kompetencja do rozstrzygania sporów kompetencyjnych. Prawidłowe wykonywanie wspomnianych funkcji wymaga, by Trybunał pozostał niezależny w swej działalności od władzy ustawodawczej i władzy wykonawczej.
Wnioskodawca zauważa, że w toku prac parlamentarnych dopuszczalne są zmiany projektu ustawy budżetowej w zakresie części budżetowych odpowiadających organom władzy sądowniczej, które mogą obejmować także zmniejszenie planowanych limitów wydatków, ale wykorzystywanie tej kompetencji nie może prowadzić do oddziaływania na wykonywanie funkcji orzeczniczych poprzez przydzielanie lub odmowę przydzielenia środków publicznych. Ograniczenie limitu wydatków autoryzowanych w drodze ustawy budżetowej spowoduje brak możliwości funkcjonowania Trybunału Konstytucyjnego i realizacji przez ten organ konstytucyjnych zadań. Ponadto, przyznanie Trybunałowi środków publicznych niewystarczających do realizacji jego konstytucyjnych funkcji, nawet po dokonaniu oszczędności w zakresie wydatków elastycznych, zdaniem Wnioskodawcy, narusza przewidziany przez ustrojodawcę obowiązek finansowania przez państwo jego konstytucyjnych organów.
Wnioskodawca wskazuje, że ustrojodawca, zagwarantował status ustrojowy sędziego Trybunału Konstytucyjnego w kontekście ogólnych gwarancji przysługujących sędziom sądów sprawujących wymiar sprawiedliwości, w szczególności nieusuwalność ze stanu sędziowskiego. Zatem do naruszenia art. 194 ust. 1 oraz zasady równoważenia władzy prowadzi, zdaniem Wnioskodawcy, takie oddziaływanie organu władzy ustawodawczej na Trybunał Konstytucyjny, które powoduje ograniczenie niezależności tego organu poprzez pozbawienie go środków publicznych pozwalających na wypłatę wynagrodzenia i innych należnych świadczeń wszystkim sędziom wchodzącym w jego skład.
Ponadto Wnioskodawca podkreśla, że zgodnie z art. 195 ust. 2 Konstytucji, sędziom Trybunału Konstytucyjnego zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków. Wspomniany przepis, podobnie jak norma wynikająca z art. 178 ust. 2, jest zatem szczególną gwarancją wynagrodzeń sędziowskich na poziomie konstytucyjnym, a to z kolei ogranicza dopuszczalność ingerencji ustawodawcy w system ich kształtowania. W przeciwnym wypadku, w ocenie Wnioskodawcy, ustawa budżetowa nie może być postrzegana jako rzeczywista podstawa prowadzenia gospodarki państwa, lecz jako akt pozorny, nieodpowiadający cechom określonym w art. 219 ust. 1 Konstytucji. Uchwalenie ustawy budżetowej, której zakres skonkretyzowanych upoważnień nie pozwala na wypłatę odrębnie określonych kwot wynagrodzeń, z jednoczesnym przyznaniem adresatom tych norm roszczenia w sensie formalnym o ich wypłatę oznacza, że w systemie prawa obowiązują normy sprzeczne. Dysponent środków budżetowych realizując normę ustawy o statusie sędziego Trybunału przekroczyłby bowiem normę ustawy budżetowej. W ocenie Wnioskodawcy funkcjonowanie takich norm należy ocenić jako godzące w spójność systemu prawnego.
W odniesieniu do zarzutu dotyczącego Krajowej Rady Sądownictwa (dalej także: KRS) Wnioskodawca zwraca uwagę, że KRS jest organem konstytucyjnym, którego status został określony w art. 186-187 Konstytucji. Krajowa Rada Sądownictwa stoi na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów, co oznacza, że zadaniem KRS jest czuwać nad brakiem zagrożeń niezależności sądów i niezawisłości sędziów w systemie prawnym. W związku z tym, w ocenie Wnioskodawcy, organ ten musi mieć zapewniony udział w procesie podejmowania decyzji dotyczących sądów i sędziów, tak aby usunąć możliwość pojawienia się naruszeń powyższych wartości.
Kolejnym zadaniem Krajowej Rady Sądownictwa jest gwarantowanie realizacji zasady podziału władzy wyrażonej w art. 10 Konstytucji, w szczególności w zakresie urzeczywistniania tej zasady w relacjach innych władz do władzy sądowniczej. Wnioskodawca podkreśla, że to Konstytucja określa charakter oraz zakres zadań KRS, organ ten musi posiadać odpowiednie gwarancje niezależności w wykonywaniu swoich funkcji i temu służą właściwe gwarancje finansowe na wykonywanie zadań.
Zdaniem Wnioskodawcy zmniejszony w toku postępowania legislacyjnego limit wydatków zaplanowanych w części budżetowej 52. Krajowa Rada Sądownictwa nie jest wystarczający dla funkcjonowania tego organu oraz realizacji powierzonych w Konstytucji funkcji.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Rafał Wojciechowski - przewodniczący, prezes TK Bogdan Święczkowski - sprawozdawca, sędzia TK Krystyna Pawłowicz, sędzia TK Stanisław Piotrowicz, sędzia TK Andrzej Zielonacki.