Zasady organizacji nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach U 2/25
3 lipca 2025 r. o godz. 10:30 Trybunał Konstytucyjny rozpozna wniosek Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego dotyczący zasad organizacji nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach.
Trybunał Konstytucyjny dokona kontroli zgodności:
1) rozporządzenia Ministra Edukacji z dnia 17 stycznia 2025 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach (dalej: zaskarżone rozporządzenie) z art. 12 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (dalej; u.s.o.) w związku z art. 92 ust. 1, art. 25 ust. 3 oraz art. 2 i 7 Konstytucji RP;
2) § 1 pkt 3 i 4 zaskarżonego rozporządzenia, w zakresie, w jakim przepisy te tworzą podstawę do obniżenia wymiaru nauki religii w szkołach do jednej godziny lekcyjnej tygodniowo oraz wprowadzają wymóg organizowania nauki religii bezpośrednio przed rozpoczęciem obowiązkowych zajęć edukacyjnych, o których mowa w art. 109 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe, przewidzianych dla ucznia w danym dniu albo bezpośrednio po zakończeniu tych zajęć z:
- art. 53 ust. 3 w związku z art. 48 ust. 1 Konstytucji RP w związku z art. 1 pkt 1 i 5 u.p.o., ponieważ uniemożliwiają nauczanie religii w sposób określony programem nauczania tego przedmiotu i w ten sposób naruszają prawo rodziców do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami w sposób uwzględniający stopień dojrzałości dziecka oraz prawa dzieci i młodzieży do kształcenia się oraz do wychowania i opieki odpowiednich do wieku i osiągniętego rozwoju;
- art. 12 ust. 1 w związku z ust. 2 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską podpisanego w Warszawie w dniu 28 lipca 1993 r. w związku z art. 9 i art. 91 ust. 1 i ust. 2 Konstytucji RP, ponieważ uniemożliwiają nauczanie tego przedmiotu w sposób określony programem jego nauczania;
- art. 2 Konstytucji RP oraz z art. 24 Konstytucji RP w związku z art. 65 ust. 5 Konstytucji RP, ponieważ naruszają zasadę ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, zasadę ochrony pracy oraz obowiązek prowadzenia polityki zmierzającej do pełnego, produktywnego zatrudnienia.
W ocenie Wnioskodawcy wprowadzenie do porządku prawnego kwestionowanego rozporządzenia stanowiłoby naruszenie licznych konstytucyjnych wzorców kontroli. W pierwszej kolejności Wnioskodawca wskazuje na niewłaściwy tryb wydania kwestionowanego rozporządzenia, co stanowi, zdaniem Wnioskodawcy, naruszenie art. 12 ust. 2 u.s.o. w związku z art. 92 ust. 1, art. 25 ust. 3 oraz art. 2 i 7 Konstytucji.
Zdaniem Wnioskodawcy, ciążący na MEN obowiązek działania w porozumieniu z przedstawicielami kościołów i związków wyznaniowych dotyczy wszelkich aktów ministra określających warunki i sposób organizowania nauki religii w szkołach. Porozumienie, o którym mowa w art. 12 ust. 2 u.s.o., od samego początku obowiązywania ustawy o systemie oświaty było utożsamiane z wymogiem osiągnięcia konsensu. Zdaniem Wnioskodawcy nie zrealizowano tego obowiązku i ograniczono się jedynie do zasięgnięcia opinii.
Wnioskodawca wskazuje, że analiza okoliczności towarzyszących pracom nad projektem kwestionowanego rozporządzenia prowadzi do jednoznacznej konkluzji, że zostało ono wydane w trybie naruszającym ustawowe wymagania zawarte w art. 12 ust. 1 u.s.o., a wobec tego, także wymagania wynikające z art. 92 ust. 1 Konstytucji, zasady legalizmu wyrażonej w art. 7 Konstytucji, oraz zasad poprawnej legislacji wynikających z art. 2 Konstytucji.
W ocenie Wnioskodawcy przewidziany przez prawodawcę wymóg trybu wydania rozporządzenia jest związany z doniosłością wywodzonej z art. 25 ust. 3 Konstytucji zasady konsensualnego sposobu regulowania relacji między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi. Regulacja ta stanowi, że stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, jak również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego. Zdaniem Wnioskodawcy art. 12 ust. 2 u.s.o. zakłada konieczność współdziałania organów władzy publicznej, w tym przypadku ministra właściwego do spraw oświaty, z przedstawicielami kościołów i innych związków wyznaniowych. W ocenie Wnioskodawcy współdziałanie to zakłada konsensus i porozumienie, szczególnie w kwestiach istotnych, do jakich niewątpliwie zaliczyć należy edukację religijną w szkole.
Wnioskodawca zakwestionował również zgodność § 1 pkt 3 i 4 kwestionowanego rozporządzenia, w zakresie, w jakim tworzą podstawę obniżenia wymiaru nauki religii w szkołach do jednej godziny lekcyjnej tygodniowo oraz wprowadzają wymóg organizowania nauki religii bezpośrednio przed rozpoczęciem obowiązkowych zajęć edukacyjnych, o których mowa w art. 109 ust. 1 pkt 1 u.p.o., przewidzianych dla ucznia w danym dniu albo bezpośrednio po zakończeniu tych zajęć z: 1) art. 53 ust. 3 w związku z art. 48 ust. 1 Konstytucji w związku z art. 1 pkt 1 i 5 u.p.o., 2) art. 12 ust. 1 w związku z ust. 2 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską w związku z art. 9 i art. 91 ust. 1 i 2 Konstytucji, 3) art. 2 oraz z art. 24 w związku z art. 65 ust. 5 Konstytucji.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: prezes TK Bogdan Święczkowski - przewodniczący, sędzia TK Krystyna Pawłowicz - sprawozdawca, sędzia TK Stanisław Piotrowicz.