Komunikat po Drukuj

Zasady organizacji aplikacji notarialnej. K 12/10

Zasady organizacji aplikacji notarialnej są zgodne z konstytucją.

27 czerwca 2013 r. o godz. 13.30 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Krajowej Rady Notarialnej dotyczący zasad organizacji aplikacji notarialnej.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że 
1. Art. 75 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie jest zgodny z art. 92 ust. 1 konstytucji.
2. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 grudnia 2005 r. w sprawie organizacji aplikacji notarialnej jest zgodne z art. 75 ustawy powołanej w punkcie 1. 
3. § 1 ust. 1 i 2 rozporządzenia powołanego w punkcie 2 jest zgodny z art. 65 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3, art. 31 ust. 2 zdanie drugie konstytucji oraz z art. 75 ustawy powołanej w punkcie 1. 
4. § 1 ust. 1 i 2 rozporządzenia powołanego w punkcie 2 nie jest niezgodny z art. 20 i art. 22 konstytucji.

W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie.

W ocenie Trybunału, nie znajduje potwierdzenia zarzut wnioskodawcy, że art. 75 ustawy Prawo o notariacie, stanowiący delegację do wydania rozporządzenia, ma charakter blankietowy. Choć w art. 75 ustawy ustawodawca nie zawarł wytycznych treściowych, wskazujących kierunek merytorycznych rozwiązań, przekazanych do uregulowania Ministrowi Sprawiedliwości, to nie oznacza to, że nie można ich zrekonstruować na podstawie innych przepisów ustawy.

Z ustawy wynika, że obowiązki związane z kształceniem aplikantów spoczywają na radach izb notarialnych i na notariuszach, będących członkami samorządu notarialnego. Rady izb notarialnych zobowiązane są do wyznaczenia patrona dla każdego z aplikantów wpisanych na listę, natomiast wyznaczeni w ten sposób notariusze mają obowiązek przyjęcia tej funkcji. Trybunał podzielił w tym zakresie linię orzeczniczą Sądu Najwyższego. Nałożenie obowiązku wyznaczenia patrona na radę izby notarialnej, która jest jedynie organem izby notarialnej oznacza, że obowiązek ten spoczywa na samorządzie notariuszy zrzeszonych w izbie. Notariusz musi brać udział w wykonywaniu zadań swego samorządu. Przyjęcie odmiennego stanowiska oznaczałoby, że notariusze swoim zachowaniem mogą uniemożliwiać lub utrudniać rzeczywiste wykonywanie przez rady izb notarialnych ich ustawowych obowiązków publicznoprawnych w zakresie organizowania i prowadzenia aplikacji notarialnej.

Trybunał stwierdził także zgodność rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z art. 75 ustawy. W ocenie Trybunału, poszczególne przepisy ustawy określają materialne wytyczne co do kierunku regulacji zawartych w rozporządzeniu.

§ 1 ust. 1 i 2 rozporządzenia nie kreuje w sposób samoistny obowiązku przyjęcia aplikanta na szkolenie, lecz jest ściśle związany z treścią art. 73 i 35 pkt 3, a także z art. 71 ust. 5 ustawy. Przepisy te powierzają radzie izby notarialnej kompetencje i obowiązki w zakresie organizacji i prowadzenia aplikacji w ramach, określonego przez ustawodawcę, modelu szkolenia aplikantów na zasadzie tzw. patronatu.

Trybunał stwierdził, że nałożenie tego typu obowiązku na notariuszy mieści się w zakresie konstytucyjnie dopuszczalnych ograniczeń wolności wykonywania zawodu, o której mowa w art. 65 ust. 1 konstytucji. Wolność ta bowiem nie ma charakteru absolutnego; art. 65 ust. 1 konstytucji wyraźnie upoważnia ustawodawcę do ustanawiania wyjątków od wolności wykonywania zawodu. Przy ocenie zakresu dopuszczalnych ograniczeń Trybunał uwzględnił także  treść art. 17 ust. 1 konstytucji, który powierza samorządowi zawodowemu notariuszy pieczę nad należytym wykonywaniem zawodu. Dopuszczalność ingerowania w wolność wykonywania zawodu wynika z samej istoty sprawowania tej pieczy i znajduje uzasadnienie w konieczności realizacji przez samorząd notarialny określonego w niej modelu kształcenia aplikantów notarialnych. Realizacja przyjętego modelu szkolenia byłaby znacznie ograniczona lub wręcz niemożliwa, gdyby izby rad notarialnych nie były w stanie zapewnić każdemu aplikantowi odbycia aplikacji u notariusza.

Publicznoprawny element działalności notariusza powoduje, iż w zakresie wykonywania funkcji publicznych notariusz nie może być z jednej strony przedstawicielem władzy publicznej, na którym ciążą obowiązki wykonywania określonych czynności urzędowych, a z drugiej strony adresatem konstytucyjnych uprawnień mieszczących się w zakresie wolności działalności gospodarczej. Taka tożsamość podmiotowa jest nie do pogodzenia z charakterem konstytucyjnych wolności i praw.

Rozprawie przewodniczył sędzia TK Piotr Tuleja, sprawozdawcą był sędzia TK Leon Kieres.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.