Komunikat po Drukuj

Uchylenie prawomocności wyroku wydanego w sprawie o rozwód. SK 11/09

Wyłączenie możliwości dochodzenia alimentów od byłego małżonka po zawarciu przez niego kolejnego związku małżeńskiego jest zgodne z konstytucją.

27 stycznia i 11 maja 2011 r. o Trybunał Konstytucyjny rozpoznawał skargę konstytucyjną Marii D. dotyczącą braku możliwości dochodzenia alimentów od byłego małżonka po zawarciu przez niego kolejnego związku małżeńskiego jest zgodny z konstytucją.

W wyroku z 11 maja 2011 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 400 w związku z art. 410 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku - Kodeks postępowania cywilnego w zakresie, w jakim zawarcie kolejnego małżeństwa przez jedną ze stron postępowania o wznowienie od wyroku orzekającego rozwód uniemożliwia prowadzenie tego postępowania, jest zgodny z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 w związku z art. 18 konstytucji. W pozostałym zakresie Trybunał Konstytucyjny umorzył postępowanie jako niedopuszczalne.

Zdanie odrębne zgłosił sędzia TK Marek Kotlinowski.

Trybunał Konstytucyjny uznał, że wskazany przez skarżącą wzorzec prawa do sądu (art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 konstytucji) interpretowany w świetle konstytucyjnej zasady ochrony rodziny i małżeństwa (art. 18 konstytucji) jest adekwatny do oceny procedury wznowieniowej. Nie zgodził się jednak z argumentami skarżącej, że przepis ten narusza konstytucję, ponieważ pozbawia prawa do sądu te osoby, które kierują skargę o wznowienie postępowania rozwodowego od prawomocnego wyroku zaocznego powołując się na całkowitą niemożność wzięcia udziału - bez własnej winy - w dotychczasowym postępowaniu. Trybunał Konstytucyjny uznał, że art. 400 k.p.c. jest zgodnym z konstytucją rozwiązaniem kompromisowym polegającym na ograniczeniu realizacji konstytucyjnego prawa do sądu ze względu na treść art. 18 konstytucji. Art. 400 k.p.c. Jest zatem konsekwencją rozwiązania kolizji norm prawnych gwarantujących prawo do sądu (art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 konstytucji) i ochronę małżeństwa (art. 18 konstytucji). Sens tego przepisu polega na "zablokowaniu" możliwości sądowego uchylenia podstawowego rozstrzygnięcia prawomocnego wyroku rozwodowego o rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód.

Domniemanie konstytucyjności art. 400 k.p.c. nie zostało także obalone przez twierdzenie skarżącej, iż zastosowanie tego przepisu trwale pozbawiło skarżącą możliwości dochodzenia alimentów od byłego małżonka, które jej przysługują na wypadek rozwodu. Sąd wznowieniowy istotnie odrzucił - na podstawie art. 410 § 1 k.p.c. - skargę Marii D. o wznowienie postępowania jako niedopuszczalną (art. 400 k.p.c.), choć skarżąca nie domagała się uchylenia samego orzeczenia o rozwodzie, a jedynie zmiany orzeczenia o winie w rozkładzie pożycia małżeńskiego oraz uzupełnienia wyroku o zasądzenie alimentów od byłego małżonka. Trybunał Konstytucyjny wskazał, że konieczność zastosowania art. 400 k.p.c. przez sąd wznowieniowy również do takiej skargi nie wynika z normatywnej treści tego przepisu, ale jest konsekwencją obowiązywania innych regulacji dotyczących m.in. zakresu kognicji sądu wznowieniowego. Sama treść art. 400 k.p.c. nie ogranicza dochodzenia innych praw i interesów majątkowych i niemajątkowych małżonków na wypadek rozwodu, blokuje jedynie żądanie przywrócenia małżeństwa. Zastosowanie art. 400 k.p.c. do skargi Marii D. o wznowienie postępowania wynikało z ukształtowania przez ustawodawcę przesłanek dochodzenia roszczeń alimentacyjnych w art. 60 § 1-2 k.r.o. i związania ich z odpowiednio ukształtowanym rozstrzygnięciem o winie w rozkładzie pożycia małżeńskiego w wyroku rozwodowym. Orzeczenie o winie jest immanentnie związane z oceną dopuszczalności orzeczenia rozwodu, czego konsekwencja jest obowiązywanie - w przypadku żądania zmiany lub uchylenia rozstrzygnięcia o winie - procesowej zasady tzw. integralności wyroku rozwodowego, nakazującej objęcie takiego żądania koniecznością zastosowania art. 400 k.p.c.

Rozprawie przewodniczył sędzia TK Marek Kotlinowski, sprawozdawcą był sędzia TK Mirosław Granat.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.