Komunikat po Drukuj

Zasady ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe. P 16/09

Zasady ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe są niezgodne z konstytucją.

16 lutego 2010 r. o godz. 9.30 Trybunał Konstytucyjny  rozpoznał pytanie prawne Sądu Okręgowego w Gliwicach Wydział VIII Pracy i Ubezpieczeń Społecznych dotyczące zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że § 2 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, przez to, że nie dotyczy zleceniobiorców wykonujących pracę w zakładzie pracy lub miejscu wyznaczonym przez pracodawcę w zakresie wartości świadczeń rzeczowych wynikających z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy oraz ekwiwalentów za te świadczenia wypłacane zgodnie z przepisami wydanymi przez Radę Ministrów lub właściwego ministra, a także ekwiwalentów pieniężnych za pranie odzieży roboczej, używanie odzieży i obuwia własnego zamiast roboczego, jest niezgodny z art. 92 ust. 1 konstytucji. Przepis ten w zakresie wyżej wskazanym, traci moc obowiązującą z upływem 12 (dwunastu) miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw. W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie.

§ 2 ust. 1 rozporządzenia z 18 grudnia 1998 r. zawiera katalog przychodów, nie stanowiących  podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, uiszczanej  przez pracodawcę i zleceniodawcę. W pkt. 6 wymienia między innymi wartość świadczeń rzeczowych wynikających z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy oraz ekwiwalenty za te świadczenia na rzecz pracowników, wypłacane zgodnie z przepisami wydanymi przez Radę Ministrów lub właściwego ministra, a także ekwiwalenty pieniężne za pranie odzieży roboczej, używanie odzieży i obuwia własnego zamiast roboczego. W praktyce organów rentowych i w orzecznictwie sądowym przepis ten w związku z § 1 rozporządzenia, w oparciu o wykładnię gramatyczną, jest odczytywany jako nieobejmujący przychodów osiąganych przez zleceniobiorców. Ma to znaczenie dla osób, których działalność gospodarcza jest zorganizowana poprzez angażowanie nie tylko (albo nie wyłącznie)  pracowników, ale także osób realizujących zlecenie.

Tymczasem przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz przepisy kodeksu pracy nie dają podstaw do wyłączenia zleceniobiorców z zakresu podmiotowego kwestionowanej regulacji o charakterze wykonawczym.

Zgodnie z informacją przedstawioną przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej z materiałów i uzasadnienia dołączonego do rozporządzenia z 18 grudnia 1998 r. nie wynika, czym kierował się prawodawca różnicując sytuację prawną w zakresie obliczania wymiaru składek osób zatrudnionych na innej podstawie niż umowa o pracę. Ministerstwo poinformowało też, że podjęło wstępne prace nad nowelizacją rozporządzenia mając na uwadze wątpliwości co do jego zgodności z konstytucją oraz fakt, iż zjawisko zatrudniania osób fizycznych na podstawie innej niż umowa o pracę ma duże znaczenie społeczne. Trybunał Konstytucyjny uwzględniając okoliczności wskazane przez Ministerstwo oraz to, że pytanie prawne dotyczy aktu wykonawczego postanowił odroczyć utratę mocy obowiązującej § 2 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia z 18 grudnia 1998 r. o dwanaście miesięcy. Orzeczenie Trybunału stanowi wskazówkę dla sądu pytającego, że przepis, w stosunku do którego zgłosił wątpliwość, jest niekonstytucyjny, co daje sądowi możliwość wyciągnięcia z tego faktu wniosków przy wydawaniu orzeczenia. Jeżeli  w czasie odroczenia terminu wejścia w życie orzeczenia o niekonstytucyjności prawodawca dokona zmiany rozporządzenia,  wówczas  po upływie tego terminu brak będzie podstaw do żądania wznowień postępowań  zapadłych w czasie obowiązywania i stosowania rozporządzenia uznanego za niekonstytucyjne.

Rozprawie przewodniczył sędzia TK Marek Kotlinowski, sprawozdawcą była sędzia TK Ewa Łętowska.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.