Komunikat po Drukuj

Zasady zatrudniania nauczycieli K 29/07

Zobowiązanie gminy do stosowania przepisów Karty Nauczyciela w zakresie wynagradzania nauczycieli zatrudnionych w publicznych placówkach oświatowych nie narusza konstytucji.

9 czerwca 2010 r. o godz. 13.00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Rady Gminy Stoszowice dotyczący zasad zatrudniania nauczycieli.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela w związku z art. 5 ust. 5 i art. 5a ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty: 
- jest zgodny z art. 16 ust. 2 i art. 166 ust. 1 konstytucji, 
- nie jest niezgodny z art. 32 w związku z art. 167 ust. 1 konstytucji.

W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.

Zadania oświatowe gminy, o których mowa w art. 5 ust. 5 i art. 5a ust. 2 pkt 1 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (dalej: u.s.o.), polegają na zapewnieniu w publicznych szkołach, przedszkolach i gimnazjach kształcenia, wychowania i opieki. Zadania te są obligatoryjnymi zadaniami własnymi gminy, co oznacza, że są wykonywane przez gminę samodzielnie, we własnym imieniu, na własną odpowiedzialność i z własnych środków. Do zadań oświatowych gminy należy także wynagradzanie nauczycieli zatrudnionych w placówkach oświatowych prowadzonych przez gminę. Zasady wynagradzania nauczycieli zostały określone w ustawie z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (dalej: KN). Państwo wspiera samorząd, uzupełniając jego dochody przeznaczone na realizację zadań oświatowych ustalaną corocznie w ustawie budżetowej częścią oświatową subwencji ogólnej.

Zdaniem wnioskodawcy, zobowiązanie gminy do stosowania przepisów KN w zakresie wynagradzania nauczycieli narusza zasadę równości wyrażoną w art. 32 konstytucji. Z uzasadnienia zarzutu nie wynika jednak, których podmiotów on dotyczy, a przyjęta przez wnioskodawcę  argumentacja nie zasługuje na uwzględnienie. Gmina nie ma bowiem legitymacji do występowania z wnioskiem w sprawie konstytucyjności regulacji przewidujących lepsze, w jej ocenie, traktowanie pracowników pedagogicznych zatrudnionych w publicznych placówkach oświatowych względem pracowników dydaktycznych zatrudnionych w palcówkach niepublicznych. Kolejny kierunek argumentacji nie odpowiada zaś przyjętemu w orzecznictwie TK rozumieniu zasady równości. Porównywanie sytuacji prawnej gmin oraz osób fizycznych i prawnych zakładających i prowadzących placówki oświatowe jest niemożliwe, gdyż nie są to podmioty podobne w rozumieniu art. 32 konstytucji. Zakwestionowana regulacja nie jest zatem niezgodna z art. 32 konstytucji.

Wnioskodawca zarzucił także, że zaskarżone przepisy naruszają art. 167 ust. 1 konstytucji, nakładający na ustawodawcę obowiązek zachowania odpowiedniej proporcji między wysokością dochodów gminy a zakresem przypadających jej zadań. Dla uznania, iż regulacja powodująca niekorzystny rezultat finansowy dla gmin jest niezgodna z art. 167 ust. 1 konstytucji, konieczne jest jednak wykazanie - na podstawie całościowej analizy wszystkich źródeł dochodów gminy - że w jej skutek gmina nie jest w stanie realizować swoich zadań własnych. Wnioskodawca nie spełnił tego warunku, a zatem zakwestionowane przepisy nie są niezgodne z art. 167 ust. 1 konstytucji.

Zdaniem wnioskodawcy, nałożenie na gminę obowiązku prowadzenia szkół w oparciu o KN narusza zasadę samodzielności gminy, wyrażoną w art. 16 ust. 2 konstytucji. Samodzielność gminy oznacza, że uczestniczy ona w sprawowaniu władzy publicznej w granicach przyznanej jej przez prawo i prawem chronionej samodzielności. Nie jest to jednak wartość absolutna i może podlegać pewnym ograniczeniom. Ograniczenia są dopuszczalne wyłącznie w formie ustawy i muszą znajdować uzasadnienie w konstytucyjnie określonych celach i wartościach. W analizowanej sprawie obowiązek stosowania KN do wynagradzania nauczycieli wynika z przepisów rangi ustawowej. Nie jest ograniczeniem samodzielności gminy, lecz dopuszczalną na gruncie art. 16 ust. 2 konstytucji konkretyzacją zadania gminy, uzasadnioną nadrzędnym celem, jakim jest zapewnienie powszechności oświaty publicznej, niemożliwe bez oparcia jej na jednolitych zasadach, w tym także w zakresie wynagradzania nauczycieli. W związku z tym zaskarżone przepisy są zgodne z art. 16 ust. 2 konstytucji.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 166 ust. 1 konstytucji, Trybunał uznał za niezasadne twierdzenia wnioskodawcy, że zakwestionowane przepisy zobowiązują gminę do zaspokajania potrzeb wyłącznie jednej grupy zawodowej, nie zaś ogółu jej mieszkańców. W ocenie Trybunału, realizując zadania oświatowe, gmina zaspokaja potrzeby - w tym wypadku edukacyjne - wspólnoty jej mieszkańców. Jednolite zasady wynagradzania nauczycieli są zaś jednym ze środków do realizacji tego zadania, gwarantującym odpowiedni poziom nauczania i możliwie równy dostęp do oświaty mieszkańców gminy, tworzących wspólnotę samorządową. Zakwestionowane przepisy są zatem zgodne z art. 166 ust. 2 konstytucji.

Trybunał przypomniał także, że orzekając jest związany granicami wniosku. Tym samym nie może uzupełniać wniosku, formułując samodzielnie argumenty przemawiające na rzecz niekonstytucyjności zakwestionowanych przepisów. Stanowiłoby to naruszenie wyrażonej w art. 66 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym zasady skargowości.

Rozprawie przewodniczył sędzia TK Andrzej Rzepliński, a sprawozdawcą był sędzia TK Marek Kotlinowski.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.