Komunikat po Drukuj

Ograniczenie prawa do obrony w postępowaniu dyscyplinarnym prowadzonym w stosunku do żołnierzy, funkcjonariuszy Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służby Wywiadu Wojskowego. K 31/08

Uniemożliwienie żołnierzowi objętemu postępowaniem dyscyplinarnym ustanowienia obrońcy spośród adwokatów lub radców prawnych oraz dopuszczenie wyboru obrońcy wyłącznie spośród funkcjonariuszy jest niezgodne z konstytucją.

9 lipca 2009 r. o godz. 9.00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczący ograniczenia prawa do obrony w postępowaniu dyscyplinarnym prowadzonym w stosunku do żołnierzy, funkcjonariuszy Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służby Wywiadu Wojskowego.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że: 
- art. 53 ust. 3 ustawy z dnia 4 września 1997 r. o dyscyplinie wojskowej w zakresie, w jakim uniemożliwia żołnierzowi objętemu postępowaniem dyscyplinarnym ustanowienie obrońcy spośród adwokatów lub radców prawnych jest niezgodny z art. 42 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji.
- art. 129 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 9 czerwca 2006 r. o służbie funkcjonariuszy Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służby Wywiadu Wojskowego w zakresie, w jakim umożliwia osobie obwinionej wybór obrońcy w postępowaniu dyscyplinarnym wyłącznie spośród funkcjonariuszy, jest niezgodny z art. 42 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji.
W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie.

Trybunał Konstytucyjny stwierdził, odwołując się do swych wcześniejszych, dotyczących analogicznego problemu wyroków w sprawach o sygn. K 47/05 i K 33/07, że przepisy przewidujące możliwość wyboru obrońcy wyłącznie spośród funkcjonariuszy danej służby ograniczają konstytucyjne prawo do obrony. Kwestionowane regulacje nie przewidują żadnych dodatkowych wymagań dla funkcjonariuszy mogących pełnić funkcję obrońcy np. co do ich wiedzy i doświadczenia czy ich usytuowania w strukturze służby np. ze względu na zakres (specyfikę) obowiązków. Czynności związane z obroną funkcjonariusz wykonuje obok swych podstawowych, wynikających z charakteru służby, obowiązków, nie przestając być także funkcjonariuszem usytuowanym w określonej strukturze, w warunkach podległości służbowej, mającym naturalne dla każdego aspiracje zawodowe. Powoduje to, że powierzenie obrony funkcjonariuszowi danej służby może nie gwarantować jej należytego poziomu, który mógłby zapewnić zawodowy prawnik. Trybunał podkreślił, że umożliwienie obwinionym w postępowaniu dyscyplinarnym skorzystania z prawa do ustanowienia profesjonalnego pełnomocnika nie powodowałoby ryzyka naruszenia poufności (wewnętrznego charakteru) tego postępowania, gdyż zarówno adwokaci jak radcowie prawni są związani tajemnicą zawodową. Trybunał wziął pod uwagę, że zarówno Sejm jak Prezes Rady Ministrów podzielili słuszność zarzutów Rzecznika i w takim kierunku dokonano już zmian niektórych regulacji postępowania dyscyplinarnego w służbach mundurowych.

Trybunał Konstytucyjny zaznaczył, że z jego wyroku nie wynika ani zakaz powoływania na obrońcę w postępowaniu dyscyplinarnym wskazanego typu funkcjonariuszy danej służby, ani konieczność regulacji, która wyborowi osoby obwinionej przyznaje ostateczne słowo. Służby mundurowe charakteryzują się własną specyfiką. Jest ona mało znana osobom z zewnątrz. Utrudniać to może z jednej strony efektywne prowadzenie obrony, z drugiej zaś strony może powstać delikatny problem dopuszczenia takiego obrońcy do informacji konfidencjonalnych służby. Dlatego, aby pogodzić te tendencje, ustawodawca może stosować zróżnicowane formuły wyboru obrońcy, ale nie powinien z góry ograniczać prawa do wyboru obrońcy przez określenie kręgu potencjalnych obrońców.

Trybunał Konstytucyjny umorzył postępowanie w pozostałym zakresie, gdyż przepisy te zostały zmienione. Zgodnie z ich aktualnym brzmieniem obwiniony w postępowaniu dyscyplinarnym funkcjonariusz ABW i AW ma prawo do "ustanowienia obrońcy, którym może być funkcjonariusz, adwokat lub radca prawny".

Rozprawie przewodniczył sędzia TK Zbigniew Cieślak, a sprawozdawcą była sędzia TK Ewa Łętowska.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.