Komunikat po Drukuj

Ustawowa definicja "deportacji" K 49/07

Uzależnienie prawa do świadczenia deportacyjnego od przekroczenia granic państwa polskiego jest niezgodne z konstytucją.

7 grudnia 2009 r. o godz. 12.00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczący ustawowej definicji "deportacji".

W wyroku z 16 grudnia 2009 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 31 maja 1996 r. o świadczeniu pieniężnym przysługującym osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich w zakresie, w jakim pomija przesłankę deportacji (wywiezienia) do pracy przymusowej  w granicach przedwojennego państwa polskiego, jest niezgodny z art. 32 ust. 1 konstytucji. W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.

Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich zakwestionowana regulacja jest niezgodna z zasadą równości przez to, że pomija przesłankę deportacji (wywiezienia) do pracy przymusowej polegającą na nieprzekroczeniu przez osoby deportowane granic państwowych. Trybunał Konstytucyjny podzielił te zastrzeżenia. Ustawodawca trafnie uznał, że wśród wszystkich osób świadczących pracę przymusową na rzecz ZSRR i III Rzeszy, szczególnie dotkliwie poszkodowane były osoby, które pracę tę świadczyły w warunkach przesiedlenia poza dotychczasowe miejsce zamieszkania. Zawarta w zaskarżonym przepisie definicja deportacji jest jednak zbyt restrykcyjna i niedopasowana do celu ustawy. Powoduje, że warunkiem uzyskania świadczenia deportacyjnego staje się przekroczenie granicy państwa polskiego, a nie szczególna dolegliwość represji (praca przymusowa w warunkach przesiedlenia). W rezultacie świadczenie deportacyjne może zostać przyznanie osobie deportowanej np. do sąsiedniej miejscowości, podczas gdy nie przysługuje ono osobom przesiedlonym o kilkaset kilometrów, ale w ramach terytorium państwa polskiego.

Zastrzeżenia wnioskodawcy koncentrowały się na niezgodności zaskarżonego przepisu z art. 32 ust. 1 konstytucji. Postępowanie w pozostałym zakresie należało więc umorzyć ze względu na niedopuszczalność orzekania.

Przywrócenie stanu zgodności z konstytucją w niniejszej sprawie będzie wymagało interwencji ustawodawcy. Powinna ona zostać podjęta w możliwie najkrótszym terminie z uwagi na wiek i sytuację osobistą ofiar tej represji.

Osoby, którym odmówiono przyznania świadczenia deportacyjnego ze względu na niespełnienie kryteriów "geograficznych", mają prawo do wznowienia postępowania w swoich sprawach na zasadach określonych w art. 190 ust. 4 konstytucji oraz ustawie z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego. Wszyscy zainteresowani uzyskaniem tego świadczenia mogą także składać odpowiednie wnioski o jego przyznanie.

Rozprawie przewodniczyła sędzia TK Ewa Łętowska, sprawozdawcą był sędzia TK Wojciech Hermeliński.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.