Komunikat po Drukuj

Podstawa dopuszczalności sądowego dochodzenia roszczenia odszkodowawczego SK 51/04

Kwestionowane przepisy nie naruszają prawa do sądu ani nie powodują nieuzasadnionej zwłoki w postępowaniu.

18 czerwca i 21 października 2008 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznawał skargę konstytucyjną Krzysztofa P., Marii U., Cecylii G. dotyczącą podstawy dopuszczalności sądowego dochodzenia roszczenia odszkodowawczego.

W wyroku z 21 października Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 160 § 5 w związku z art. 160 § 4 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego w brzmieniu obowiązującym do czasu jego uchylenia z dniem 1 września 2004 r. przez art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, w zakresie, w jakim nie traktuje bezczynności organu administracji publicznej jako przesłanki dopuszczalności sądowego dochodzenia roszczenia odszkodowawczego, jest zgodny z art. 45 ust. 1 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji. W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.

Zakwestionowane przez skarżących przepisy k.p.a. zostały uchylone z dniem 1 września 2004 r., lecz na mocy przepisów przejściowych mogą być nadal stosowane do stanów prawnych powstałych przed dniem ich uchylenia.

Skarżący zarzucali, że art. 160 § 4 k.p.a. naruszał prawo do sądu, bowiem opóźniał termin, w jakim strona mogła wnieść powództwo do sądu powszechnego o odszkodowanie przeciwko Skarbowi Państwa. Trybunał wskazał, że polski system prawny zna procedury, które przed skierowaniem sprawy na drogę sądową przed sądem powszechnym wymagają wyczerpania trybu administracyjnego. Ideą wprowadzenia takiej konstrukcji w art. 160 k.p.a. było to, aby sprawę odszkodowania przysługującego od Skarbu Państwa załatwiał przede wszystkim organ administracyjny. Za takim rozwiązaniem przemawiały zarówno względy merytoryczne jak i praktyczne. Wprowadzenie trybu administracyjnego postępowania odszkodowawczego tworzyło szansę prostszego załatwienia sprawy poszkodowanego bez konieczności wchodzenia na drogę procesu cywilnego. Postępowanie sądowe w sprawie odszkodowania nie było obligatoryjne ale przewidziane na wypadek, gdy strona była niezadowolona z rozstrzygnięcia organu administracji. Tak skonstruowana procedura mogła przyczyniać się do szybszego uzyskania przez stronę odszkodowania od Skarbu Państwa, co służyło realizacji prawa przewidzianego w art. 77 ust. 1 Konstytucji. Przepis ten gwarantuje wynagrodzenie szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działania organów władzy publicznej. Z tych względów Trybunał uznał, że kwestionowane przez skarżących przepisy nie naruszają prawa do sądu ani nie powodują nieuzasadnionej zwłoki w postępowaniu.

Zaskarżone przepisy są zgodne z art. 32 ust. 1 Konstytucji, który gwarantuje zasadę równości wobec prawa. Skarżący porównywali kwestionowane przepisy z trybem dochodzenia roszczeń odszkodowawczych przewidzianym w art. 261 § 5 ordynacji podatkowej. Stosownie do tego ostatniego przepisu (również już nieobowiązującego) po trwającej dwa miesiące bezczynności organu administracyjnego strony mogły wystąpić bezpośrednio z powództwem do sądu powszechnego. Trybunał Konstytucyjny wskazał, że art. 160 § 5 w zw. z art. 160 § 4 k.p.a. odnosi się jednakowo do wszystkich podmiotów ubiegających się o odszkodowanie od Skarbu Państwa na podstawie k.p.a., zatem nie występuje różnicowanie poszczególnych kategorii podmiotów znajdujących się w tej samej sytuacji. Odmienności występują natomiast przy porównaniu rozwiązań prawnych zawartych w dwóch różnych ustawach. Porównując przepisy art. 160 k.p.a. i art. 261 ordynacji podatkowej nie można jednak mówić o zróżnicowaniu podmiotów według jakichś stałych istotnych cech, gdyż cechy te mają charakter czysto sytuacyjny. Trybunał podkreślił, że za odmiennym uregulowaniem ordynacji podatkowej w porównaniu z k.p.a. mogły przemawiać racje, które doprowadziły ustawodawcę do odrębnego unormowania postępowania w sprawach podatkowych. W ocenie Trybunału, nie można powoływać się na postępowanie o szczególnym charakterze i na tej podstawie czynić zarzut niekonstytucyjności w stosunku do przepisu normującego postępowanie ogólne. Trybunał podkreślił również, że dla zarzutu niezgodności z Konstytucją nie jest wystarczające samo porównywanie ustaw między sobą lecz ocena poszczególnych rozwiązań ustawowych w świetle standardów konstytucyjnych. Z tych względów Trybunał orzekł, że kwestionowane przez skarżących przepisy nie naruszają zasady równości wobec prawa.

Rozprawie przewodniczył prezes TK Bohdan Zdziennicki, a sprawozdawcą był sędzia TK Stanisław Biernat.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.