Komunikat po Drukuj

Zaliczka alimentacyjna P 18/06

Ograniczenia w dostępie do zaliczki alimentacyjnej są niezgodne z konstytucją.

23 czerwca 2008 r. o godz. 10.00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał połączone pytania prawne wojewódzkich sądów administracyjnych w Łodzi, Bydgoszczy i Gdańsku dotyczące zaliczki alimentacyjnej.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że 
- art. 2 pkt 5 lit. a ustawy z dnia 22 kwietnia 2005 r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej w związku z art. 3 pkt 17 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, w brzmieniu nadanym przez art. 27 pkt 2 lit. g ustawy z 22 kwietnia 2005 r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej w zakresie, w jakim pomija prawo osób wychowywanych przez osoby pozostające w związku małżeńskim do zaliczki alimentacyjnej, jest niezgodny z art. 18, art. 32 ust. 1 i art. 71 ust. 1 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 27 Konwencji o prawach dziecka, przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. 
- art. 2 pkt 5 lit. a ustawy z 22 kwietnia 2005 r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej w związku z art. 3 pkt 17a ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych w zakresie, w jakim pomija prawo:
a) osób wychowywanych przez osoby pozostające w związku małżeńskim, 
b) osób wychowywanych przez osoby, które wspólnie wychowują co najmniej jedno dziecko z jego rodzicem,
do zaliczki alimentacyjnej, jest niezgodny z art. 18, art. 32 ust. 1 i art. 71 ust. 1 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 27 Konwencji o prawach dziecka.
- art. 29 ust. 1 ustawy z 22 kwietnia 2005 r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej jest niezgodny z art. 18, art. 32 ust. 1 i art. 71 ust. 1 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 27 Konwencji o prawach dziecka.

Trybunał Konstytucyjny podzielił większość zarzutów sądów pytających. Konstytucja nakłada na ustawodawcę obowiązek pomagania rodzinom w trudnej sytuacji materialnej i społecznej w formach, które ten uznaje za odpowiednie, i w zakresie, w jakim jest to możliwe m.in. z powodów budżetowych. Jeżeli ustawodawca zdecydował się na wprowadzanie świadczeń, które mają zastępować niepłacone alimenty, to powinien uczynić to w oparciu o racjonalne kryteria oraz z poszanowaniem zasady równości. Celem zaliczki jest tymczasowa pomoc osobom, których podstawowe potrzeby życiowe nie są zaspokajane na skutek niepłacenia alimentów przez dłużników alimentacyjnych (najczęściej rodzica lub rodziców). W związku z tym jej uzależnianie od tego, czy dziecko jest wychowywane w rodzinie pełnej czy niepełnej, nie powinno mieć znaczenia. Dalszym skutkiem zaskarżonych przepisów jest zmuszanie rodziców, którzy nie chcą pozbawiać dziecka prawa do zaliczki, do pozostawania w stanie wolnym oraz promowanie rozwodów i separacji, czego nie da się pogodzić z konstytucyjną klauzulą dobra rodziny. Dodatkowo, zawarte w zaskarżonej regulacji kryterium wspólnego niewychowywania co najmniej jednego dziecka wspólnie z jego rodzicem jest również niejasne, na co zwracał uwagę TK w wyroku o sygn. K 16/04 z 18 maja 2005 r.

Skutkiem wyroku jest utrata mocy obowiązującej przez art. 29 ust. 1 ustawy z 22 kwietnia 2005 r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej. Jeżeli zaś chodzi o pozostałe przepisy, to nie tracą one mocy obowiązującej, ale powinny zostać uzupełnione w sposób wskazany w sentencji wyroku. Niezależnie od powyższego, orzeczenie TK otwiera drogę do ewentualnego uwzględnienia postulatów osób pozbawionych zaliczek alimentacyjnych w sprawach zawisłych przed sądami pytającymi, na tle których zwróciły się one do Trybunału Konstytucyjnego.

Rozprawie przewodniczył prezes TK Jerzy Stępień, a sprawozdawcą był sędzia TK Wojciech Hermeliński.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.