Komunikat po Drukuj

Zmiana przepisów dotyczących służby wywiadu i kontrwywiadu wojskowego. Kp 2/08

Kwestionowane przepisy są zgodne z konstytucją.

19 listopada 2008 r. o godz. 10.00 Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie rozpoznał wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej dotyczący zmiany przepisów ustawy o służbie wywiadu i kontrwywiadu wojskowego.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że: 
- art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 25 lipca 2008 r. o zmianie ustawy - Przepisy wprowadzające ustawę o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie Wywiadu Wojskowego oraz ustawę o służbie funkcjonariuszy Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służby Wywiadu Wojskowego, w części, w jakiej dodaje w ustawie z dnia 9 czerwca 2006 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie Wywiadu Wojskowego oraz ustawę o służbie funkcjonariuszy Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służby Wywiadu Wojskowego art. 65b, w związku z art. 2 ustawy z 25 lipca 2008 r. nie narusza zasady nie działania prawa wstecz, a przez to jest zgodny z art. 2 Konstytucji. 
- art. 1 pkt 2 ustawy z 25 lipca 2008 r. powołanej powyżej nie narusza zasady zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz zasady określoności przepisów prawa, a przez to jest zgodny z art. 2 Konstytucji oraz jest zgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji.

Zarzut naruszenia zasady nie działania prawa wstecz wnioskodawca formułuje w stosunku do art. 1 pkt 1, w zakresie dotyczącym dodawanego przez tę ustawę do przepisów wprowadzających art. 65 b, w związku z art. 2 zaskarżonej ustawy. Opiera się on na założeniu, że wprawdzie ta zasada nie ma charakteru absolutnego, jednak nie może to mieć zastosowania do przepisów, które pozwalają organom władzy publicznej (w tym wypadku: osobom wykonującym obowiązki w SWW i SKW) na ingerencję w konstytucyjne wolności i prawa jednostki. Zakres zaskarżenia - wiążący dla Trybunału Konstytucyjnego - jest więc wskazany bardzo wąsko. Wnioskodawca ani nie kwestionuje ewentualnej retroaktywności pozostałych przepisów ustawy z 25 lipca 2008 r., ani też nie podważa celowości obowiązywania art. 65 b na przyszłość.

Trybunał nie podzielił tezy wnioskodawcy, że podczas procesu legislacyjnego nie wzięto pod uwagę argumentów uzasadniających potrzebę i dopuszczalność retroaktywności zaskarżonej regulacji. Ratio legis takiego określenia sposobu wejścia w życie ustawy było wprowadzenie regulacji, które wypełniałyby lukę prawną powstałą po zakończeniu prac Komisji Weryfikacyjnej (30 czerwca 2008 r.), ale którym równocześnie nie można by było postawić zarzutu naruszenia procedur poprawnej legislacji.

Wnioskodawca uważa, że art. 1 pkt 2 nowelizacji przepisów wprowadzających jest niezgodny z art. 32. ust.1 konstytucji przez to, ze powoduje odstąpienie od obowiązujących obecnie standardów przyjmowania do pracy lub podejmowania służby w SKW i SWW przez byłych żołnierzy i pracowników WSI - prowadzi do nieuzasadnionego zróżnicowania sytuacji prawnej osób charakteryzujących się tą samą cechą istotną: pracowały (lub pełniły służbę) w WSI i złożyły oświadczenia weryfikacyjne. To nieuzasadnione zróżnicowanie przejawia się tym, że osoby niezweryfikowane: 
- unikają odpowiedzialności karnej za podanie nieprawdy w oświadczeniach lub wyjaśnieniach składanych przed Komisją Weryfikacyjną, bo nie ma ustawowych rozwiązań umożliwiających dokonanie takiej oceny. Zdaniem wnioskodawcy jest to dyskryminacja na gruncie prawa karnego;
- uzyskują łatwiejszy dostęp do pracy w SKW lub SWW, gdyż mogą zostać przyjęte do służby lub pracy pomimo tego, że okoliczności ich służby lub pracy w WSI nie zostały wyjaśnione. Zdaniem wnioskodawcy osoby zweryfikowane są w związku z tym w sytuacji radykalnie gorszej podczas procesu naboru do służb, niż osoby zweryfikowane.

Zdaniem Trybunału powyższa argumentacja, dowodząca naruszenia art. 32. ust.1 konstytucji przez zaskarżony przepis art. 1 pkt 2 ustawy nie jest przekonująca. Nie obala domniemania konstytucyjności, z którego korzysta w szczególności ustawodawca dysponujący konieczną swobodą, w zakresie działalności ustawodawczej, która polega na uciekaniu się do różnych rozwiązań prawnych, wynikających z przyjętej polityki ustawodawczej.

Trybunał nie podzielił też poglądu wnioskodawcy, że zaskarżona nowelizacja w sposób radykalny pogorszyła sytuację tych żołnierzy i pracowników WSI, którzy zostali już ocenieni przez Komisje Weryfikacyjną. Zaskarżone przepisy polepszyły natomiast sytuację tych żołnierzy i pracowników, którzy wypełnili wszystkie ustawowe wymogi, a w szczególności złożyli oświadczenie weryfikacyjne, lecz mimo tego, nie z własnej winy, nie zostali zweryfikowani (Komisja nie sporządziła stanowiska).

Naruszenie zasady zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa - to drugi zarzut podnoszony przez wnioskodawcę wobec art. 1 pkt 2 ustawy z 25 lipca 2008 r. Jego zdaniem niezgodność tego przepisu ze wskazanym wzorcem kontroli polega na tym, że:
- odstąpienie od obligatoryjności zapoznania się ze stanowiskiem Komisji Weryfikacyjnej w procesie naboru do służb powoduje zamknięcie drogi do uzyskania tych stanowisk przez osoby, które złożyły oświadczenia weryfikacyjne w nadziei na ich otrzymanie i które mają interes prawny i faktyczny w uzyskaniu tych stanowisk;
- badana regulacja pomija kwestię przyszłości oświadczeń złożonych na podstawie obowiązujących obecnie przepisów, w odniesieniu do których nie zakończone zostało postępowanie prowadzone przez Komisję Weryfikacyjną.

Trybunał nie znalazł wystarczających podstaw do stwierdzenia kolizji art. 1 pkt 2 ustawy z 25 lipca 2008 r. z zasadą zaufania obywateli do państwa. Skoro po 30 czerwca 2008 r. nie jest już w praktyce możliwe uzyskanie stanowiska Komisji Weryfikacyjnej, to jako naruszające zasadę zaufania należałoby ocenić utrzymanie wymogu obligatoryjnego przedstawienia tego dokumentu przez wszystkie osoby ubiegające się o przyjęcie do służb (art. 60 ust. 7 przepisów wprowadzających). Nie ulega wątpliwości, że w demokratycznym państwie prawnym nie jest dopuszczalne żądanie od obywateli spełniania wymogów niemożliwych zwłaszcza w sytuacji, gdy brak szans na ich dopełnienie jest bezpośrednim wynikiem działania organów państwa i w żadnym stopniu nie jest zawinione przez osoby zainteresowane.

Wnioskodawca wniósł o uznanie niekonstytucyjności art. 1 pkt 2 ustawy z 25 lipca 2008 r. z powodu sprzeczności tej regulacji z zasadą określoności przepisów prawnych wywodzoną z art. 2 konstytucji. Powodem zastrzeżeń było nakładanie się zaskarżonego przepisu na inne unormowanie, a w rezultacie równoległe funkcjonowanie dwóch konkurujących reguł rekrutacji do SKW i SWW. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że wskazana przez Prezydenta RP kolizja między normą wynikająca z dotychczasowego przepisu art. 60 ust. 7 ustawy nowelizowanej, a normą wynikającą z art. 66 a da się usunąć w drodze wykładni. Dlatego Trybunał ocenił, ze zaskarżony art. 1 pkt 2 ustawy nowelizującej nie naruszył zasady określoności przepisów prawnych.

Rozprawie przewodniczył prezes TK Bohdan Zdziennicki, a sprawozdawcami byli sędziowie TK Wojciech Hermeliński i Adam Jamróz.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Monitorze Polskim.