Funkcjonariusze Straży Granicznej - ustanowienie obrońcy w procesie dyscyplinarnym K 47/05
Ograniczenia prawa wyboru obrońcy naruszają konstytucyjną zasadę proporcjonalności.
19 marca 2007 r. o godz. 12.00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczący ustanowienia obrońcy w procesie dyscyplinarnym funkcjonariusza: Straży Granicznej, Policji i Służby Celnej.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że:
- art. 136a ust. 2 zdanie pierwsze ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej, w brzmieniu nadanym przez art. 1 pkt 39 ustawy z dnia 22 kwietnia 2005 r. o zmianie ustawy o Straży Granicznej oraz niektórych innych ustaw jest niezgodny z art. 42 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji oraz z art. 2 Konstytucji;
- art. 135f ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji jest niezgodny z art. 42 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji;
- art. 70 ust. 1 ustawy z dnia 24 lipca 1999 r. o Służbie Celnej jest niezgodny z art. 42 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.
Zakwestionowane przepisy ustaw o straży granicznej, policji i służbie celnej przyznają obwinionym w postępowaniu dyscyplinarnym prawo do wyboru obrońcy, jednocześnie jednak ograniczają możliwość wyboru wyłącznie do funkcjonariuszy danej służby. Taka regulacja budzi zastrzeżenia co do formalnego wymiaru prawa do obrony. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego rozwiązań przyjętych w zaskarżonych przepisach nie można bronić powołując się na specyfikę tzw. służb mundurowych. W wypadku tych służb, jak i w innych sytuacjach, ograniczenie praw jednostki musi mieć odpowiednie uzasadnienie. W tej sprawie brak jest uzasadnienia stanowiska, że kwestionowane przepisy miały na celu ochronę interesu publicznego czy interesu służby. Inne ustawy (np. o Państwowej Straży Pożarnej) przewidują możliwość ustanawiania pełnomocnikiem adwokata lub radcę prawnego, a postępowania dyscyplinarne są podobne dla wszystkich służb mundurowych. Nie ma wątpliwości, że zawarte w kwestionowanych przepisach ograniczenia prawa wyboru obrońcy naruszają konstytucyjną zasadę proporcjonalności. Ponadto ustawodawca chcąc pozostawać w zgodzie z zasadą demokratycznego państwa prawnego przy kolejnych modyfikacjach stanu prawnego powinien uwzględniać konsekwencje faktyczne i prawne. Kwestionowany przepis spowodował, że postępowania dyscyplinarne wobec funkcjonariuszy Straży Granicznej wszczęte przed wejściem w życie ustawy nowelizującej muszą być kontynuowane według nowych przepisów, które w istotny sposób pogarszają sytuację prawną obwinionego.
Rozprawie przewodniczył sędzia TK Jerzy Ciemniewski, a sprawozdawcą był sędzia TK Marian Grzybowski.
Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.