Komunikat po Drukuj

Warunki przyznania świadczenia z pomocy społecznej w postaci zasiłku stałego P 23/05

Skoro członek najbliższej rodziny wywiązuje się ze swych obowiązków - tak moralnych jak i prawnych - wobec niepełnosprawnego krewnego i wymaga to od niego rezygnacji z zarobkowania, to powinien otrzymać odpowiednie wsparcie państwa.

15 listopada 2006 r. o godz. 12.30 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał pytanie prawne Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku dotyczące warunków przyznania świadczenia z pomocy społecznej w postaci zasiłku stałego.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 27 ust. 1, 2 i 3 ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej w zakresie, w jakim uniemożliwia nabycie prawa do zasiłku stałego obciążonej obowiązkiem alimentacyjnym osobie zdolnej do pracy, niezatrudnionej ze względu na konieczność sprawowania opieki nad innym niż jej dziecko niepełnosprawnym członkiem rodziny, jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny jest sądem prawa nie zaś faktów. W tym jednak przypadku przeanalizował stan faktyczny leżący u podstaw pytania prawnego. Opiekę nad całkowicie ubezwłasnowolnionym mężczyzną, cierpiącym na zespół Downa, sprawowała po śmierci rodziców siostra, będąca jego opiekunem prawnym. Była ona (w czasie ubiegania się o zasiłek stały) zdolna do pracy, ale z uwagi na konieczność bezpośredniej, osobistej pielęgnacji brata nie pracowała. Spełnione było także kryterium dochodowe. Trybunał stwierdził, że w tej sytuacji ustawowa regulacja musi być uznana za niesprawiedliwą i krzywdzącą. Skoro członek najbliższej rodziny (brat/siostra, dziadek/babka, czy też syn/córka) wywiązuje się ze swych obowiązków - tak moralnych jak i prawnych - wobec ciężko chorego krewnego i wymaga to od niego rezygnacji z zarobkowania, to winien on w tych działaniach otrzymać odpowiednie wsparcie państwa. Wybranie z kręgu osób zobowiązanych do alimentacji (a więc tych, na które państwo nakłada obowiązek opieki nad potrzebującą pomocy osobą najbliższą) jedynie rodziców ("naturalnych", przysposabiających, zastępczych) i przyznanie wyłącznie im prawa do zasiłku stałego, narusza konstytucyjną zasadę równości. Jest sprzeczne także z zasadą sprawiedliwości społecznej, pojmowaną nie w aspekcie socjalno-ekonomicznym, lecz odnoszącą się również do "społecznego poczucia sprawiedliwości", które w demokratycznym państwie prawnym nie powinno być przez ustawodawcę ignorowane. Godzi też w konstytucyjne nakazy ochrony i opieki nad rodziną w ogólności oraz szczególnej pomocy władz publicznych rodzinom w trudnej sytuacji materialnej i społecznej.

Rozprawie przewodniczył prezes TK Jerzy Stępień, a sprawozdawcą był sędzia TK Mirosław Wyrzykowski.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.