Ograniczenie możliwości przeniesienia praw i obowiązków związanych z prowadzeniem uprawy leśnej tylko do sprzedaży lub spadkobrania. K 46/13
Przeniesienie prawa do ekwiwalentu na nabywcę gruntu zalesionego w trybie ustawy z 8 czerwca 2001 r. o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia wyłącznie przy sprzedaży tego gruntu narusza zasadę równej ochrony praw majątkowych.
9 grudnia 2014 r. o godz. 13:00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczący ograniczenia możliwości przeniesienia praw i obowiązków związanych z prowadzeniem uprawy leśnej tylko do sprzedaży lub spadkobrania.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 7 ust. 6a ustawy z dnia 8 czerwca 2001 r. o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia w zakresie, w jakim nie przewiduje – od wejścia w życie ustawy z dnia 14 lutego 2003 r. o zmianie ustawy o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia oraz ustawy – Prawo ochrony środowiska – przejścia na nabywcę w drodze innej czynności prawnej niż sprzedaż gruntu obowiązków związanych z prowadzeniem uprawy leśnej oraz ekwiwalentu za wyłączenie gruntu z upraw rolnych i prowadzenie uprawy leśnej, jest niezgodny z art. 64 ust. 2 w związku z art. 32 ust. 1 konstytucji oraz że art. 11 ust. 1 ustawy powyższej ustawy jest zgodny z art. 64 ust. 2 w związku z art. 32 ust. 1 konstytucji.
Wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczył konstytucyjności art. 7 ust. 6a i art. 11 ust. 1 ustawy z 8 czerwca 2001 r. o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia. Ustawa ta regulowała zasady przeznaczenia gruntów rolnych do zalesienia. Na jej podstawie właściciel gruntu, który otrzymał decyzję o prowadzeniu uprawy leśnej, nabywał prawo do comiesięcznego ekwiwalentu za wyłączenie gruntu z upraw rolnych i prowadzenie uprawy leśnej. Nowelizacja wprowadziła art. 7 ust. 6a, który przewidywał przejście praw i obowiązków związanych z uprawą leśną, w tym prawa do ekwiwalentu, na nabywcę gruntu w przypadku jego sprzedaży. Skutek taki nie następował w razie dokonania innych czynności cywilnoprawnych przenoszących własność zalesionego gruntu, m.in. darowizny, dożywocia czy zamiany.
Prawo do ekwiwalentu, jako publiczne prawo majątkowe, należy do kategorii innych praw majątkowych. Podlega zatem równej dla wszystkich ochronie prawnej przewidzianej w art. 64 ust. 2 konstytucji. Trybunał ustalił, że podmioty, których dotyczy rozpatrzona sprawa, mają wspólną cechę istotną, jaką jest nabycie na podstawie czynności cywilnoprawnej własności gruntu zalesionego w trybie ustawy z 8 czerwca 2001 r. TK zbadał, czy zróżnicowanie ich sytuacji, a tym samym ochrony prawa majątkowego w postaci ekwiwalentu, jest racjonalne, proporcjonalne i znajduje uzasadnienie w innych zasadach i wartościach konstytucyjnych. Celem ustawy z 8 czerwca 2001 r. była bowiem restrukturyzacja rolnictwa i zwiększenie powierzchni lasów. Ekwiwalent był rekompensatą za likwidację gospodarstwa rolnego oraz wynagrodzeniem za prowadzenie uprawy leśnej. Wprowadzenie przepisu przewidującego przejście prawa do ekwiwalentu przy sprzedaży miało zachęcać nabywców zalesionych gruntów do kontynuacji uprawy. Ustawodawca nie uwzględnił jednak, że obrót tymi gruntami może odbywać się na podstawie innych jeszcze czynności prawnych. Jednocześnie nie uzasadnił, dlaczego tylko sprzedaż wywołuje skutek w postaci przejścia prawa do ekwiwalentu.
Trybunał ocenił, że przyjęte rozwiązanie jest nieracjonalne i nie służy realizacji celu ustawy z 8 czerwca 2001 r., a wręcz cel ten niweczy, gdyż może przyczyniać się do likwidacji upraw leśnych, jeśli nabywca uzna, że bez wsparcia finansowego w postaci ekwiwalentu nie stać go na dalsze jej prowadzenie i wypełnianie ciążących na każdym właścicielu lasu obowiązków z ustawy z 28 września 1991 r. o lasach. Brak racjonalności przyjętego rozwiązania powoduje, że zróżnicowanie ochrony praw majątkowych podmiotów nabywających grunt zalesiony na podstawie ustawy z 8 czerwca 2001 r. nie spełnia także wymogu proporcjonalności i nie znajduje uzasadnienia w innych wartościach konstytucyjnych.
Trybunał nie podzielił zarzutów wnioskodawcy dotyczących niekonstytucyjności art. 11 ust. 1 ustawy z 8 czerwca 2001 r., na podstawie którego ekwiwalent nabywa się w drodze spadkobrania. Przepis ten adresowany jest do spadkobierców osób prowadzących uprawę leśną, którzy w zakresie nabycia prawa do ekwiwalentu wskutek dziedziczenia zostali potraktowani przez ustawodawcę jednakowo. Nie jest uzasadnione porównywanie ich z podmiotami nabywającymi własność zalesionego gruntu na podstawie umów cywilnoprawnych.
Skutkiem wyroku, w którym Trybunał orzeka o niekonstytucyjności pominięcia ustawodawczego, nie jest utrata mocy obowiązującej przepisu, bowiem treść, która została w nim pominięta, takiej mocy w ogóle nie posiada. Wyrok Trybunału wprawdzie eliminuje istniejące ograniczenie w nabyciu prawa do ekwiwalentu, jednak nie eliminuje to skutku w postaci braku normy przewidującej, że każde przeniesienie własności zalesionego gruntu powoduje przejście ekwiwalentu na nabywcę. W tym zakresie wskazana jest interwencja ustawodawcy, usuwająca wątpliwości co do treści obowiązującego prawa.
Rozprawie przewodniczył wiceprezes TK Stanisław Biernat, sprawozdawcą był sędzia TK Marek Kotlinowski.