Brak wezwania strony postępowania reprezentowanej przez profesjonalnego pełnomocnika do opłacenia apelacji w przypadku odmowy zwolnienia jej od kosztów sądowych SK 12/19
8 kwietnia 2025 r. Trybunał Konstytucyjny ogłosił orzeczenie w sprawie skargi konstytucyjnej S. P.-C. dotyczącej braku wezwania strony postępowania reprezentowanej przez profesjonalnego pełnomocnika do opłacenia apelacji w przypadku odmowy zwolnienia jej od kosztów sądowych.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 112 ust. 3 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych jest zgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 oraz art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie.
Orzeczenie zapadło większością głosów.
Zdanie odrębne do wyroku złożył sędzia TK Justyn Piskorski.
Art. 112 ust. 3 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2024 r. poz. 959, ze zm.) stanowi, że w wypadku prawomocnego oddalenia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych zgłoszonego przed upływem terminu do opłacenia pisma, procedura naprawcza przewidziana w art. 130 k.p.c. nie ma zastosowania jeżeli pismo podlegające określonej opłacie zostało wniesione przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego. W takim przypadku, jeżeli wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych złożony przed upływem terminu do opłacenia pisma został oddalony, tygodniowy termin do opłacenia pisma biegnie od dnia doręczenia stronie postanowienia, a gdy postanowienie zostało wydane na posiedzeniu jawnym - od dnia jego ogłoszenia. Jeżeli jednak o zwolnieniu od kosztów sądowych orzekał sąd pierwszej instancji, a strona wniosła zażalenie w przepisanym terminie, termin do opłacenia pisma biegnie od dnia doręczenia stronie postanowienia oddalającego zażalenie, a jeżeli postanowienie sądu drugiej instancji zostało wydane na posiedzeniu jawnym – od dnia jego ogłoszenia.
Trybunał postanowił zbadać, czy kwestionowany art. 112 ust. 3 u.k.s.c. ogranicza prawo do sądu ze względu na zarzucane przez skarżącą niewłaściwe ukształtowanie procedury sądowej, prowadzące do niedopuszczalnego w świetle zasady równości różnicowania sytuacji prawnej strony, której profesjonalny pełnomocnik złożył wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych w samej apelacji oraz takiej, której profesjonalny pełnomocnik złożył wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych już po wniesieniu apelacji. Skarżąca podaje bowiem liczne argumenty mające świadczyć o tym, że strony te są odmiennie traktowane, przez co jedna z nich ma ograniczone prawo do sądu oraz prawo do zaskarżenia orzeczenia wydanego w pierwszej instancji.
Trybunał nie podzielił zarzutów skarżącej dotyczących nieprawidłowego ukształtowania procedury sądowej w jej sprawie, ze względu na zróżnicowanie sytuacji prawnej podmiotów relewantnych. Zdaniem Trybunału nie dochodzi bowiem do takiego różnicowania. Kwestionowany w skardze przepis nie różnicuje sytuacji prawnej profesjonalnych pełnomocników stron procesu zależnie od terminu wniesienia przez nich wniosku o zwolnienie od ponoszenia kosztów sądowych. W obu wypadkach należną opłatę należy uiścić w terminie tygodniowym, przy czym doręczenie (bądź ogłoszenie) postanowienia o oddaleniu wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych lub postanowienia oddalającego zażalenie na takie postanowienie stanowi informację o podobnym charakterze co komunikat wynikający z wezwania w trybie art. 130 § l k.p.c. Odrzucenie wniesionego środka zaskarżenia czy środka odwoławczego, w wypadku niedochowania tygodniowego terminu, biegnącego od dnia doręczenia (ewentualnie ogłoszenia) prawomocnego postanowienia o oddaleniu wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, należy uznać za konsekwencję niedochowania ustanowionych przez ustawodawcę wymagań co do terminu i sposobu opłacenia owego środka i nie może być uznane za prowadzące do naruszenia konstytucyjnego prawa do sądu.
Wymagania, wynikające z kwestionowanego art. 112 ust. 3 u.k.s.c., biorąc pod uwagę, że chodzi tu o stronę reprezentowaną przez profesjonalistę, nie mogą więc być uznane za nadmierne.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Jarosław Wyrembak – przewodniczący, sędzia TK Rafał Wojciechowski – sprawozdawca, sędzia TK Justyn Piskorski, sędzia TK Jakub Stelina, prezes TK Bogdan Święczkowski.