Znaczny stopień niepełnosprawności jako negatywna przesłanka uniemożliwiająca przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego SK 22/22
18 marca 2025 r. o godz. 12:30 Trybunał Konstytucyjny ogłosi orzeczenie wydane w sprawie skargi konstytucyjnej D. G. dotyczącej znacznego stopnia niepełnosprawności jako negatywnej przesłanki uniemożliwiającej przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego.
Trybunał Konstytucyjny dokona kontroli zgodności art. 17 ust. 1 punkt 4 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych z art. 71 ust. 1 zdanie drugie w zw. z art. 32 ust. 1 w zw. z art. 2 oraz art. 69 Konstytucji RP w zakresie, w jakim przepis ten stanowi, że świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej nie przysługuje osobie, na której zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, jeżeli posiada ustalony znaczny stopień niepełnosprawności.
Skarżący wystąpił do Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad niepełnosprawną w stopniu znacznym żoną. Wójt, na podstawie art. 17 ust 1 pkt 4 ustawy o świadczeniach rodzinnych (dalej: u.ś.r.), odmówił skarżącemu prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością roztoczenia opieki nad jego żoną. Skarżący odwołał się od powyższej decyzji. W odwołaniu skarżący argumentował, że mimo posiadanego orzeczenia o niepełnosprawności oraz pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, jest osobą chodzącą, może i potrafi zajmować się swoją małżonką. Podkreślił, że zrezygnował z zatrudnienia w celu sprawowania opieki nad żoną, która nie jest w stanie samodzielnie funkcjonować. Samorządowe Kolegium Odwoławcze (dalej także: SKO) utrzymało w mocy decyzję organu pierwszej instancji, podtrzymując w całości jego argumentację. Organ wskazał, że forma pomocy, której dotyczy zaskarżona decyzja, nie ma charakteru uznaniowego, lecz przysługuje w sytuacji dokładnie określonej w przepisach prawa. Skarżący wprawdzie sprawuje stałą, bezpośrednią opiekę nad żoną, jednak legitymowanie się przez skarżącego orzeczeniem o niepełnosprawności oraz ustalone prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy wyklucza go z kręgu osób uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego. Skarżący wniósł skargę na decyzję SKO domagając się uchylenia zaskarżonej decyzji w całości, a także przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu sprawowania opieki nad niepełnosprawną żoną. Wojewódzki Sąd Administracyjny oddalił skargę. Od tego wyroku Skarżący złożył skargę kasacyjną, którą Naczelny Sąd Administracyjny oddalił.
Skarżący wskazuje, że ustawodawca wyłączając osoby niepełnosprawne w stopniu znacznym z możliwości przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego nie wziął pod uwagę konkretnych, jednostkowych przypadków, które zostały przez tego typu normę potraktowane w sposób niesprawiedliwy. W ocenie Skarżącego ustawodawca, w oderwaniu od realiów konkretnej sprawy, za pomocą normy abstrakcyjnej i generalnej uznał blankietowo, że osoba niepełnosprawna w stopniu znacznym nie może sprawować opieki nad inną osobą niepełnosprawną w stopniu znacznym bez względu na przyczynę niepełnosprawności. Zdaniem Skarżącego pozbawienie, w każdym przypadku, niepełnosprawnego w stopniu znacznym współmałżonka, prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, bez sprawdzenia realiów konkretnej sprawy, rażąco narusza cel i sens ustawy o świadczeniach rodzinnych. Skarżący podnosi także, że opiekunowie faktyczni, rodzice i inne osoby wymienione w art. 17 ust. 1 pkt 1-3 u.ś.r. nawet jeśli posiadają znaczny stopień niepełnosprawności, mogą otrzymać świadczenie pielęgnacyjne, gdyż nie obejmuje ich wyłączenie zawarte w art. 17 ust 1 pkt 4 u.ś.r. W ocenie Skarżącego doprowadzono do zróżnicowania sytuacji prawnej rodziców czy opiekunów faktycznych legitymujących się znacznym stopniem niepełnosprawności bez jakiegokolwiek uzasadnienia konstytucyjnego, aksjologicznego czy racjonalnego.
W ocenie Skarżącego, takie ukształtowanie reguł przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego narusza jego konstytucyjne prawo do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych, jako opiekunowi osoby niepełnosprawnej, prawo do pomocy w zabezpieczeniu egzystencji jako osobie niepełnosprawnej, prawo do realizacji zasady sprawiedliwości społecznej, jako obywatelowi oraz prawo do równego traktowania.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Rafał Wojciechowski - przewodniczący, sędzia TK Andrzej Zielonacki- sprawozdawca, wiceprezes TK Bartłomiej Sochański, sędzia TK Jakub Stelina, prezes TK - Bogdan Święczkowski.