Brak możliwości złożenia pisma w postępowaniu administracyjnym w placówce pocztowej operatora świadczącego pocztowe usługi powszechne w państwach członkowskich UE P 1/18
30 października 2019 r. o godz. 10:00 Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie rozpoznał pytanie prawne Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach dotyczące braku możliwości złożenia pisma w postępowaniu administracyjnym w placówce pocztowej operatora świadczącego pocztowe usługi powszechne w państwach członkowskich UE.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 57 § 5 pkt 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeksu postępowania administracyjnego w brzmieniu obowiązującym do 2 lipca 2019 r. w zakresie, w jakim różnicuje skutki nadania pisma procesowego w zależności od miejsca położenia operatora pocztowego na obszarze Unii Europejskiej, uzależniając skuteczność zachowania terminu wykonania czynności od nadania pisma wyłącznie w polskiej placówce pocztowej operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe jest niezgodny z art. 32 i art. 78 Konstytucji RP oraz z art. 21 ust. 1 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej.
W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie.
Orzeczenie zapadło większością głosów.
Zdanie odrębne do wyroku zgłosili: wiceprezes TK Mariusz Muszyński i sędzia TK Stanisław Rymar.
Podczas orzekania Trybunał uwzględnił okoliczność, że przed wydaniem wyroku doszło do zmiany treści zakwestionowanego przepisu. Ustalił, że w art. 2 ustawy zmieniającej Kodeks postępowania administracyjnego z 16 maja 2019 r. ustawodawca nakazał do pism pozostawionych w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia albo nadanych przed dniem wejścia w życie tej nowelizacji, stosowanie przepisów w brzmieniu dotychczasowym. Skoro postępowanie toczące się przed tym sądem pytającym rozpoczęło się przed dniem wejścia w życie nowelizacji Kodeksu postępowania administracyjnego, sąd ten będzie musiał zastosować w toczącej się sprawie art. 57 § 5 pkt 2 k.p.a. w brzmieniu obowiązującym do 2 lipca 2019 r. Powyższe okoliczności spowodowały, że Trybunał Konstytucyjny mógł orzekać o zakwestionowanej normie w brzmieniu sprzed nowelizacji.
Trybunał Konstytucyjny ustalił, że problemem konstytucyjnym wynikającym z pytania prawnego było to, czy art. 57 § 5 pkt 2 k.p.a. we wskazanym w petitum zakresie nie narusza równości w prawie do sądu i prawie do skutecznego środka odwoławczego, a także czy nie jest to rozwiązanie dyskryminujące uczestników postępowania administracyjnego przebywających na terenie Unii Europejskiej tylko w zależności od tego, w jakim państwie członkowskim nadadzą przesyłkę w postępowaniu administracyjnym.
Trybunał przyjął, że cechą relewantną w rozpatrywanej sprawie był status uczestnika postępowania nadającego pismo w postępowaniu administracyjnym przebywającego na terenie Unii Europejskiej. Wskazany przepis dokonał zróżnicowania pozycji uczestnika postępowania administracyjnego w zależności od tego, gdzie nadał dane pismo, w Polsce czy za granicą, nawet jeśli był to obszar Unii Europejskiej, cechujący się swobodą przepływu towarów, usług, kapitału i osób pochodzących z państw członkowskich UE. Trybunał stwierdził, że nie jest wykluczone, iż przebywając w innym państwie członkowskim UE można być uczestnikiem postępowania administracyjnego w Polsce, co wiąże się z koniecznością zapewnienia określonych gwarancji procesowych.
Zdaniem Trybunału, art. 57 § 5 pkt 2 Kodeksu postępowania administracyjnego w kwestionowanym brzmieniu normował sytuację, w której podmiot nadający pismo w polskiej placówce pocztowej operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy – Prawo pocztowe był traktowany korzystniej w porównaniu z takim samym podmiotem, który nadał takie samo pismo, ale w placówce położonej na terenie innego państwa członkowskiego UE.
Przeprowadzając test równości Trybunał Konstytucyjny zwrócił uwagę, że postępowanie administracyjne jest ciągiem czynności procesowych, dokonywanych przez organ administracji publicznej i inne podmioty tego postępowania, zmierzających do załatwienia sprawy indywidualnej w drodze decyzji administracyjnej. Sama okoliczność, że postępowanie toczy się w Polsce nie jest wystarczające do uznania, że można uzależnić skuteczność zachowania terminu czynności od nadania pisma w polskiej placówce pocztowej operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy – Prawo pocztowe. Perspektywą oceny musi być prawo UE. Wynikające z art. 57 § 5 pkt 2 Kodeksu postępowania administracyjnego kryterium różnicowania nie pozostaje w racjonalnym związku z celem i treścią danej regulacji.
Nie ma żadnego racjonalnego powodu, by operatorów spełniających takie same wymogi na rynku europejskim w zestawieniu z placówkami krajowymi traktować jako placówki nieodpowiedzialne i niewiarygodne, a tym samym wyłączać możliwość nadawania pism za granicą, nawet za pośrednictwem placówek świadczących powszechne usługi pocztowe, a przez to nieproporcjonalnie różnicować uprawnienia stron postępowania administracyjnego.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, wskazana w art. 57 § 5 pkt 2 Kodeksu postępowania administracyjnego przesłanka nadmiernie ograniczyła możliwość skutecznego nadania pisma w postępowaniu administracyjnym. Miało to związek z tym, że dany podmiot mógł nadać przesyłkę jedynie za pośrednictwem polskiej placówki pocztowej, co w przypadku postępujących zmian społecznych i wzrostu emigracji stanowiło ponadprzeciętne ograniczenie prawa do zaskarżenia aktów stosowania prawa. W przypadku kwestionowanej regulacji, nie można było znaleźć racjonalnego celu uzasadniającego ingerencję w prawo do odwołania. Sposób nadania pisma określony w art. 57 § 5 pkt 2 Kodeksu postępowania administracyjnego nieproporcjonalnie ograniczył prawa procesowe uczestników postępowania administracyjnego.
W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie ze względu na nieadekwatność przywołanych przez sąd pytający wzorców kontroli.
Trybunał Konstytucyjny rozpoznał sprawę w pełnym składzie. Przewodniczącym składu orzekającego był wiceprezes TK Mariusz Muszyński, sprawozdawcą - sędzia TK Zbigniew Jędrzejewski.