Komunikat po Drukuj

Nałożenie na Krajową Radę Notarialną obowiązku utworzenia systemu informatycznego do prowadzenia rejestru aktów poświadczenia dziedziczenia. K 15/08

Nałożenie na Krajową Radę Notarialną obowiązku utworzenia systemu informatycznego do prowadzenia rejestru aktów poświadczenia dziedziczenia jest zgodne z konstytucją.

6 marca 2012 r. o godz. 9.00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Krajowej Rady Notarialnej dotyczący nałożenia na Krajową Radę Notarialną obowiązku utworzenia systemu informatycznego do prowadzenia rejestru aktów poświadczenia dziedziczenia.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 95i § 1 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie jest zgodny z art. 2, art. 17 ust. 1, art. 64 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 oraz art. 2 w związku z art. 84 konstytucji. W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie.

Kwestionowany art. 95i § 1 Prawa o notariacie (dalej: p.n.) nakłada na Krajową Radę Notarialną (KRN) obowiązek utworzenia systemu informatycznego do prowadzenia rejestru aktów poświadczenia dziedziczenia oraz zapewnienia notariuszom dostępu do tego systemu w celu dokonywania wpisów, dostępu do danych z rejestru oraz ochrony tych danych przed nieuprawnionym dostępem. Dostęp do rejestru ma zapewniać notariuszowi podpis elektroniczny weryfikowany przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu.

Trybunał Konstytucyjny zwrócił uwagę, że wskazana przez wnioskodawcę reguła finansowania przez państwo zadań publicznych powierzonych podmiotom niepublicznym w niniejszym przypadku doznaje osłabienia, co jest konsekwencją specyficznego statusu KRN, będącego konsekwencją specyficznego statusu prawnego notariuszy. Notariusz nie jest świadczącym określone usługi prawne wolnym zawodem prawniczym, a raczej szczególnego rodzaju funkcjonariuszem publicznym powiązanym organizacyjnie z wymiarem sprawiedliwości. Notariuszom przyznano status przedstawicieli władzy publicznej, na których ciążą obowiązki wykonywania określonych czynności urzędowych (postanowienie TK o sygn. Ts 255/07).

Zdaniem Trybunału, zarzut naruszenia art. 64 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji jest niezasadny, a kwestionowany przepis nie stanowi nadmiernej ingerencji w prawo własności przysługujące KRN.  Ustawodawca przewidział odpowiednią maksymalną stawkę taksy notarialnej, ustalając ją na poziomie 50 zł za sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia ustawowego lub testamentowego, a także uzupełniającego aktu poświadczenia dziedziczenia w zakresie spadkobierców dziedziczących gospodarstwo rolne, oraz 100 zł za sporządzenie protokołu dziedziczenia. Jednocześnie ustawodawca prawidłowo założył, że notarialne poświadczanie dziedziczenia znajdzie wielu zwolenników, a przez to zapewni notariuszom odpowiedni dochód.

Trybunał zauważył, że zgodnie z art. 23 p.n., składki opłacane przez notariuszy są przeznaczone "na potrzeby organów samorządu zawodowego", co oznacza, iż z woli ustawodawcy powinny być przeznaczone na realizację przez ten samorząd nałożonych na niego zadań, niezależnie od tego, czy są to zadania realizowane tylko w interesie samorządu, czy też całego społeczeństwa. Poza tym, w związku z istotą i funkcjami samorządu notarialnego, niezwykle trudne byłoby wydzielenie spośród całokształtu jego działalności tej, która nie służyłaby - choćby pośrednio - ogółowi (zatem nie ma ustawowych przeszkód w przeznaczeniu składek uiszczanych przez notariuszy na realizację obowiązku określonego w art. 95i § 1 p.n.).

Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że przyjęcie koncepcji rejestrowania zarówno poświadczeń dziedziczenia, jak i postanowień sądowych, byłoby zadaniem o wiele bardziej kosztownym i czasochłonnym, nie zrealizowałoby celu nowelizacji w postaci ograniczenia kognicji sądów, a w konsekwencji ich odciążenia.Ponadto, zdaniem Trybunału, ustawodawca przewidział wystarczające mechanizmy zabezpieczające pewność obrotu w zakresie uniknięcia funkcjonowania w odniesieniu do tego samego spadku kilku notarialnych poświadczeń dziedziczenia oraz w zakresie minimalizacji zagrożenia funkcjonowania w obrocie, w stosunku do tego samego spadku, aktu poświadczenia dziedziczenia i postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku(art. 95b, art. 95c § 1, art. 95c § 2 pkt 4, art. 95e § 2 pkt 1 i 2, art. 95h § 5 prawa o notariacie oraz art. 6691 kodeksu postępowania cywilnego).

W kontekście zarzutu naruszenia zasad prawidłowej legislacji Trybunał stwierdził, że art. 95i § 1 p.n. nie zawiera sformułowań, które byłyby niejasne czy nieprecyzyjne.

Niezasadny jest również zarzut wnioskodawcy dotyczący niewskazania terminu, w jakim KRN powinna wykonać obowiązek utworzenia systemu informatycznego do prowadzenia rejestru aktów poświadczenia dziedziczenia. Ustawa wprowadzająca art. 95i § 1 p.n. została ogłoszona 1 października 2007 r., weszła w życie - stosownie do przewidzianej vacatio legis - po upływie dwunastu miesięcy od dnia ogłoszenia. Tym samym od 2 października 2008 r. wszyscy, których ustawa zmieniająca może dotyczyć, mają obowiązek realizować lub stosować normy postępowania wyrażone w tym akcie normatywnym. W tej dacie zatem, z mocy samego prawa, konkretyzuje się obowiązek KRN utworzenia systemu informatycznego do prowadzenia rejestru aktów poświadczenia dziedziczenia oraz utrzymywania tego systemu.

W świetle art. 84 konstytucji, każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie. Wbrew twierdzeniu wnioskodawcy przepis ten nie wymaga od ustawodawcy określenia wszystkich istotnych elementów świadczenia publicznego, w tym konstrukcji obciążenia i jego rozmiarów (obowiązek tego rodzaju przewiduje art. 217, ale nie ma on zastosowania w niniejszej sprawie, gdyż obowiązek wskazany w art. 95i § 1 p.n. nie ma charakteru podatkowego).  Z art. 84 konstytucji wynika jedynie, że ciężary i świadczenia publiczne powinny być normowane przez akt rangi ustawowej, jednak bez uściślenia przez ustrojodawcę zakresu tej regulacji. Tym samym kwestionowany przepis spełnia wymóg wynikający z art. 84 konstytucji, ponieważ obowiązek utworzenia systemu informatycznego do prowadzenia rejestru aktów poświadczenia dziedziczenia został nałożony w drodze ustawowej.

Rozprawie przewodniczyła sędzia TK Małgorzata Pyziak-Szafnicka, sprawozdawcą był sędzia TK Zbigniew Cieślak.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw