Komunikat po Drukuj

Stosowanie w zakładach poprawczych oraz schroniskach dla nieletnich systemu kar i nagród. U 1/12

Kwestionowane przepisy są niezgodne z konstytucją

2 paŸździernika 2012 r. o godz. 9.00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczący stosowania w zakładach poprawczych oraz schroniskach dla nieletnich systemu kar i nagród.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że § 65, § 66, § 70-74, § 90, § 91 i § 93-95 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwoœści z dnia 17 paŸdziernika 2001 r. w sprawie zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich  są niezgodne z art. 95 § 3 ustawy z dnia 26 paŸdziernika 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich oraz z art. 92 ust. 1 zdanie pierwsze konstytucji. Przepisy te tracą moc obowiązującą z upływem dwunastu  miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw.

Zgodnie z ustawą z 26 paŸdziernika 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich wobec nieletniego mogą być stosowane śœrodki wychowawcze oraz śœrodek poprawczy w postaci umieszczenia w zakładzie poprawczym, mające na celu jego wychowanie „na śœwiadomego i uczciwego obywatela (…) z uwzględnieniem wskazań nauki i doœwiadczeń pedagogicznych”.

Mocą art. 95 § 3 ustawy, Minister Sprawiedliwoœści został upoważniony do okreœlenia - w drodze rozporządzenia - rodzajów zakładów i schronisk (w zależnoœci od stosowanych wobec nieletnich śœrodków i form oddziaływania wychowawczego, resocjalizacyjnego i terapeutycznego), ich organizacji oraz sposobu wykonywania nadzoru zwierzchniego nad tymi placówkami, a także szczegółowych zasad kierowania i przyjmowania do nich, pobytu w nich oraz przenoszenia i zwalniania z nich nieletnich.

Wydane na podstawie tego upoważnienia rozporządzenie Ministra Sprawiedliwośœci z 17 paŸdziernika 2001 r. w sprawie zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich (dalej: rozporządzenie) normuje wskazane w upoważnieniu kwestie, ponadto jednak ustanawia system nagród, które mogą być przyznawane nieletnim przebywającym w zakładach albo schroniskach, i śœrodków dyscyplinarnych, które mogą być wobec nich stosowane.

Zawarte w rozporządzeniu unormowania dotyczące stosowania wobec nieletnich śœrodków dyscyplinarnych stanowią głęboką ingerencję w sferę gwarantowanej konstytucyjnie wolnoœci osobistej jednostki, której pozbawienie lub ograniczenie może nastąpić tylko na zasadach i w trybie okreœlonych w ustawie.Ustawodawca nie upoważnił Ministra Sprawiedliwośœci do ukształtowania rozporządzeniem systemu nagród przyznawanych wychowankom zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich ani systemu śœrodków dyscyplinarnych wobec nich stosowanych. Co więcej, ustawodawca takiego upoważnienia nie mógł udzielić, ponieważ tego rodzaju regulacje należą do materii ustawowej, gdyż okreœlają granice pozbawienia lub ograniczenia wolnośœci.

Trybunał Konstytucyjny zdecydował - na podstawie art. 190 ust. 3 konstytucji – że uznane za niekonstytucyjne przepisy rozporządzenia utracą moc po upływie dwunastu miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw, ponieważ ich natychmiastowa eliminacja z porządku prawnego pozbawiłaby dyrektorów zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich możliwoœści stosowania zarówno pozytywnych bodźŸców wychowawczych – nagród, jak i bodŸźców negatywnych – œśrodków dyscyplinarnych,  co mogłoby prowadzić do upadku dyscypliny w tych placówkach.

Rozprawie przewodniczył sędzia TK Wojciech Hermeliński, sprawozdawcą była sędzia TK Teresa Liszcz.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.