Komunikat po Drukuj

Zasady obrotu gruntami rolnymi. K 8/08

Ustawowy odkup gruntów rolnych przez Agencję Nieruchomości Rolnych jest niezgodny z konstytucją.

25 lutego i 18 marca 2010 r. Trybunał Konstytucyjny  rozpoznawał wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczący zasad obrotu gruntami rolnymi.

W wyroku z 18 marca Trybunał Konstytucyjny orzekł, że: 
1. Art. 4 ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego jest zgodny z art. 2 oraz z art. 21 ust. 1, art. 64 ust. 1 i 2 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji.

2. Art. 29 ust. 5 ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa jest niezgodny z art. 2, art. 21 ust. 1 oraz art. 64 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny podzielił stanowisko wnioskodawcy, że uregulowane w art. 29 ust. 5 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (o.g.n.r.S.P.) ustawowe prawo odkupu na rzecz Skarbu Państwa gruntów rolnych sprzedanych uprzednio przez Agencję Nieruchomości Rolnych (ANR), z wyjątkiem nieruchomości położonych w granicach specjalnych stref ekonomicznych, stanowi nieproporcjonalną ingerencję w konstytucyjnie chronione prawo własności (art. 21 ust. 1 i art. 64 konstytucji). Prawo odkupu przysługuje ANR wobec każdego właściciela nieruchomości rolnej w okresie 5 lat od dnia sprzedaży ziemi z zasobu Agencji. Strony obrotu cywilnoprawnego, w tym ANR, nie mogą go umownie znieść ani zmodyfikować. Ponadto wykonywanie prawa odkupu nie zostało uzależnione od spełnienia jakichkolwiek przesłanek, które ANR musi spełnić by skorzystać z przyznanego jej uprawnienia. W ustawie brak jest również stosownej regulacji rozliczeń miedzy ANR a nabywcą ziemi pozbawionym własności. Prawo odkupu przyznane Agencji Nieruchomości Rolnych zostało zatem ukształtowane w sposób naruszający prawo do swobodnego zachowania własności przez właściciela dopóki jest to zgodne z jego wolą.

Trybunał Konstytucyjny nie podzielił natomiast argumentów wnioskodawcy na rzecz niekonstytucyjności art. 4 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego (o k.u.r.) z uwagi na naruszenie wymogów prawidłowej legislacji oraz formalnej zasady określoności ustawowych ograniczeń konstytucyjnie chronionego prawa własności  przez szczątkową i nieprecyzyjną redakcję kwestionowanego przepisu, powodującą brak bezpieczeństwa prawnego uczestników obrotu cywilnoprawnego. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego brzmienie art. 4 ustawy o k.u.r., w interpretacji ustalonej przez organy stosujące prawo, w tym Sąd Najwyższy, pozwala wskazać zarówno jego zakres podmiotowy i przedmiotowy jak i zakres odesłania do odpowiedniego stosowania przepisów o pierwokupie do wykonywania prawa nabycia przez ANR. Żądanie wnioskodawcy w zakresie art. 4 ustawy o k.u.r. nie obejmuje - w przeciwieństwie do art. 29 ust. 5 ustawy o.g.n.r.S.P. - kontroli konstytucyjności samego mechanizmu prawa nabycia jako nieproporcjonalnej ingerencji w konstytucyjnie chronione prawo własności, ani też uznania prawa nabycia jako formy wywłaszczenia dopuszczalnego jedynie po spełnieniu konstytucyjnie określonych przesłanek (art. 21 ust. 2 konstytucji). Trybunał Konstytucyjny nie znalazł więc podstaw do stwierdzenia niezgodności art. 4 ustawy o k.u.r. ze wskazanymi przez wnioskodawcę wzorcami kontroli konstytucyjności.

Rozprawie przewodniczył sędzia TK Zbigniew Cieślak, sprawozdawcą był sędzia TK Mirosław Granat.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.