Komunikat po Drukuj

Upoważnienie dla Marszałka Sejmu do nadania, na wniosek RPO, statutu Biura Rzecznika Praw Obywatelskich. K 35/09

Upoważnienie Marszałka Sejmu do nadania statutu Biuru Rzecznika Praw Obywatelskich, jest niezgodne z konstytucją.

19 października 2010 r. o godz. 12.30 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczący upoważnienia Marszałka Sejmu do nadania, na wniosek RPO, statutu Biura Rzecznika Praw Obywatelskich.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 20 ust. 2 ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich w zakresie, w jakim upoważnia Marszałka Sejmu do nadania statutu Biuru Rzecznika Praw Obywatelskich, jest niezgodny z art. 93 ust. 1 i ust. 2 zdanie drugie oraz z art. 210 konstytucji. Przepis ten w zakresie wskazanym powyżej, traci moc obowiązującą z upływem dwunastu miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw. W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie ze względu na niedopuszczalność i zbędność wydania wyroku.

Trybunał Konstytucyjny zwrócił uwagę, że niezależność Rzecznika Praw Obywatelskich ma zasadnicze znaczenie ustrojowe. Skoro Rzecznik jest organem niezależnym, a na należyte wykonywanie obowiązków zasadniczy wpływ ma istnienie i właściwa organizacja fachowego zaplecza, to uznać trzeba, że to właśnie sam Rzecznik winien dysponować szeroką swobodą (co nie musi oznaczać dowolności) ukształtowania struktury oraz trybu pracy podległego mu aparatu urzędniczego. Konstytucyjnie zadekretowana niezależność Rzecznika zakazuje ustawodawcy ustanawiania takich więzów strukturalnych i funkcjonalnych, które mogłyby uzależnić Rzecznika od innych organów władzy publicznej. Trybunał Konstytucyjny uznał, więc zaskarżony przepis za niezgodny z art. 210 konstytucji.

Zdaniem Trybunału, RPO nie jest w żadnym wypadku jednostką organizacyjnie podległą Sejmowi, ani jego Marszałkowi. Skoro Sejm nie stoi na pozycji nadrzędnej wobec Rzecznika, to tym bardziej na pozycji takiej nie stoi organ wewnętrzny Sejmu - Marszałek. Skoro zaś pomiędzy Sejmem (i jego Marszałkiem) a Rzecznikiem nie istnieje stosunek podległości, to nie sposób uznać za zgodną z konstytucją sytuacji, w której akt prawa wewnętrznego - a takim jest zarządzenie - działa "na zewnątrz", obowiązując "inny podmiot" - organ niepozostający w owym stosunku podległości.

Utrata mocy obowiązującej kwestionowanego przepisu z dniem ogłoszenia wyroku miałaby negatywne skutki. Oznaczałaby natychmiastowe usunięcie z systemu prawnego podstawy prawnej nie tylko wydania nowego statutu i jego nowelizacji, ale - co ważniejsze - utratę mocy przez obowiązujący statut Biura, będący organizacyjnym fundamentem jego funkcjonowania. W tych okolicznościach Trybunał Konstytucyjny zdecydował - na podstawie art. 190 ust. 3 konstytucji - o odroczeniu utraty mocy obowiązującej art. 20 ust. 2 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich o dwanaście miesięcy, co ma na celu zapewnienie ustawodawcy czasu na podjęcie właściwych działań legislacyjnych.

Rozprawie przewodniczył sędzia TK Stanisław Biernat, a sprawozdawcą był sędzia TK Mirosław Wyrzykowski.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.