Komunikat po Drukuj

Nabycie własności nieruchomości przez zasiedzenie. P 34/08

Kwestionowany przepis jest niezgodny z konstytucją.

29 października 2010 r. o godz. 9.00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał pytanie prawne Sądu Rejonowego dla Warszawy Mokotowa XVI Wydział Cywilny dotyczące nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że artykuł 35 ust. 41 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych dodany przez art. 1 pkt 29 lit. b ustawy z dnia 14 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw jest niezgodny z art. 2, a przez to z art. 64 ust. 2, art. 64 ust. 3 w związku z art. 31 ust. 3, art. 165 ust. 1 i 2 oraz art. 167 ust. 2 konstytucji

Zdanie odrębne zgłosiła sędzia TK Maria Gintowt-Jankowicz

Zakwestionowany przepis ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, dodany do tej ustawy w 2007 r., wprowadził nowy instrument nabywania własności gruntu przez spółdzielnię mieszkaniową w drodze "quasi-zasiedzenia". Skutkiem tego była utrata własności po stronie rzeczywistego właściciela i to nieodpłatnie. Chodzi o sytuacje, gdy spółdzielnia na nieswoim gruncie (będącym własnością Skarbu Państwa, gminy lub nawet osoby prywatnej) zbudowała dom, w którym mieszkańcy-spółdzielcy chcieliby nabyć mieszkania na własność. Tego rodzaju wypadki tzw. nieuregulowanego stanu własności gruntu zabudowanego przez spółdzielnię są konsekwencją wieloletnich zaniedbań w gospodarce gruntami, a stan ten uniemożliwia obecnie uwłaszczenie spółdzielców.

Trybunał Konstytucyjny, po dokonaniu analizy przepisów dotyczących szczególnych instrumentów nabywania nieruchomości przez spółdzielnie mieszkaniowe, wskazał, że art. 35 ust. 41 u.s.m. w istocie prowadzi do premiowania tych spółdzielni mieszkaniowych, które mimo tworzenia im w drodze ustawowej przez całe lata dogodnych warunków uzyskania tytułu prawnego do gruntów i uzdrowienia sytuacji, nie skorzystały z nich. Natomiast obecnie nieodpłatnie nabywają ich własność. Kwestionowane rozwiązanie (nabycie przez spółdzielnie prawa do gruntu w postaci nie użytkowania, a własności, w sposób pierwotny, a więc bez obciążeń i z mocy prawa tj.  przy  iluzorycznych gwarancjach poszanowania praw podmiotów tracących własność w czasie postępowania sądowego) pozbawia szans osoby zgłaszające rewindykacje historyczne do spornego gruntu, co występuje zwłaszcza wobec gruntów komunalnych i państwowych. Art. 35 ust. 41u.s.m. wprowadza regulację asystemową. Ustawodawca - pozornie kontynuując pewne założenia - wprowadził kolejną, radykalną zmianę, bez dostatecznego uzasadnienia i w sposób nieudany.

Dokonana kwestionowanym przepisem modyfikacja tradycyjnych przesłanek zasiedzenia narusza prawo do uzasadnionego oczekiwania właścicieli nieruchomości, że bez zaistnienia przesłanek zasiedzenia określonych w kodeksie cywilnym, nie utracą prawa własności na rzecz posiadacza gruntu. Przynajmniej, że nie nastąpi to w zaskakujący sposób (bez poszanowania dla właściwej w tym wypadku zasady dalszego działania ustawy dawnej) oraz w drodze nadzwyczajnych i incydentalnych rozwiązań.

Trybunał Konstytucyjny podkreślił ponadto, że z upływem czasu od dokonania transformacji ustrojowej coraz ostrożniej należy traktować postulat "powszechnego uwłaszczenia". Wymagania gwarancyjne wobec tego typu posunięć ustawodawczych powinny w coraz większym stopniu spełniać standardy demokratycznego państwa prawnego.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego powoduje skutki na przyszłość: pytający sąd otrzymał odpowiedź, że kwestionowany przepis jest niekonstytucyjny. Na podstawie art. 190 ust. 4 konstytucji jest dopuszczalne wznowienie postępowania w przypadkach, gdyby kwestionowany przepis był podstawą stwierdzenia zasiedzenia na rzecz spółdzielni. Nie dotyczy to jednak automatycznie tych osób, które uwłaszczyły się na mieszkaniach spółdzielczych

Rozprawie przewodniczyła sędzia TK Maria Gintowt-Jankowicz, a sprawozdawcą była sędzia TK Ewa Łętowska.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.