Zasady zwrotu przez funkcjonariusza celnego równowartości umundurowania w przypadku zakończenia służby. P 53/08
Zasady zwrotu przez funkcjonariusza celnego równowartości umundurowania w przypadku zakończenia służby są niezgodne z konstytucją.
7 kwietnia 2009 r. o godz. 9.30 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał połączone pytania prawne VI Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Rejonowego w Białymstoku.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że par. 12 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 kwietnia 2006 r. w sprawie umundurowania funkcjonariuszy celnych jest niezgodny z art. 40 ust. 3 ustawy z dnia 24 lipca 1999 r. o Służbie Celnej oraz z art. 92 ust. 1 konstytucji.
Zgodnie z zakwestionowanym przepisem rozporządzenia Ministra Finansów w przypadku zwolnienia ze służby albo przekształcenia stosunku służbowego przed upływem okresu używalności umundurowania, funkcjonariusz zatrzymuje jego składniki na własność, za zwrotem ich równowartości. Równowartość odpowiada wartości składnika za okres od dnia zwolnienia ze służby do dnia upływu okresu jego używalności.
Rozporządzenie zostało wydane na podstawie art. 40 ust. 3 ustawy o Służbie Celnej, który upoważnia ministra właściwego do spraw finansów publicznych do określenia - między innymi - szczegółowych zasad przydziału, okresów zużycia, wzorów, kolorów i norm umundurowania funkcjonariuszy celnych oraz wysokości i warunków przyznawania równoważnika pieniężnego w zamian za umundurowanie oraz za okresowe czyszczenie munduru.
Sądy sformułowały pytania prawne w związku ze sprawami, w których izba celna dochodziła od pozwanych byłych funkcjonariuszy celnych zwrotu równowartości składników umundurowania wydanego w toku służby. Zdaniem sądów o niekonstytucyjności i nielegalności par. 12 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów świadczy brak w treści art. 40 ust. 3 ustawy o Służbie Celnej jakichkolwiek wytycznych dotyczących ustalania zasad obciążenia funkcjonariuszy celnych z tytułu przyznanego im umundurowania w razie zakończenia służby przed zakończeniem okresów zużywalności elementów umundurowania. Sądy zakwestionowały tylko przepis aktu wykonawczego, nie zaskarżając samej delegacji ustawowej.
Ujawnił się szerszy problem związku między pełnieniem służby w jednostkach mundurowych a uprawnieniem do umundurowania. Jest to pytanie o to, czyją własnością jest mundur.
Oceniając konstytucyjność i legalność przepisu rozporządzenia Ministra Finansów Trybunał Konstytucyjny musiał wziąć pod uwagę, czy przepis na podstawie którego rozporządzenie zostało wydane, spełnia wymagania określone w art. 92 ust. 1 konstytucji (w szczególności czy zawiera on wystarczające wytyczne).
Trybunał stwierdził, że art. 40 ust. 3 pkt 1 i 3 ustawy o Służbie Celnej budzi poważne wątpliwości z punktu widzenia wymagań konstytucyjnych. Przepis ten, odczytywany przez pryzmat całej ustawy, a nawet innych analogicznych regulacji służb mundurowych, nie pozwala na identyfikację celu służącego ustawodawcy. Ustawowe wskazanie, że umundurowanie przysługuje funkcjonariuszowi bezpłatnie (art. 40 ust. 2 ustawy o Służbie Celnej) nie jest wystarczającą wskazówką do rozstrzygnięcia w akcie wykonawczym charakteru uprawnienia do umundurowania. Ustawa nie przesądza, czy umundurowanie jest dobrem (własnością) państwa, czy funkcjonariusza. Ustawodawca nie kreuje jasnych przesłanek regulacji wykonawczej dotyczącej uprawnienia do umundurowania w wypadku zakończenia służby z różnych przyczyn. Ze względu na te okoliczności - nie mogąc orzekać poza granicami zaskarżenia -Trybunał Konstytucyjny postanowił wystąpić ze stosowną sygnalizacją do Sejmu.
Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że par. 12 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów został wydany poza granicami upoważnienia, tracąc swój czysto wykonawczy charakter. Regulacja wykonawcza dotyczy samego uprawnienia do umundurowania, którego charakter nie jest przesądzony w przepisach ustawy. Trzeba wziąć pod uwagę konieczność identyfikacji konsekwencji wynikających z regulacji ustawowej, zgodnie z którą funkcjonariusz otrzymuje umundurowanie bezpłatnie, ale także zróżnicowania przyczyn zwolnienia ze służby i jej konsekwencji na płaszczyźnie materialnych skutków dla funkcjonariusza.
Rozprawie przewodniczył sędzia TK Marek Mazurkiewicz, a sprawozdawcą była sędzia TK Ewa Łętowska.
Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.